Na zajęciach będą realizowane dwa cele. Po pierwsze – opis językowych mechanizmów mowy nienawiści, którą będzie się rozumieć szeroko, tzn. jako wszelkie wypowiedzi lżące, poniżające i dyskryminujące ze względu na płeć, wiek, orientację seksualną, przekonania polityczne, wyznanie, narodowość, rasę, niepełnosprawność. W tym obszarze zajęcia mają uświadomić, że słowna przemoc, tak silnie obecna we współczesnym życiu publicznym, sięga korzeniami głęboko w językowo-kulturową przeszłość. Drugim celem będzie uwrażliwienie studentów na wszelkie przejawy mowy nienawiści oraz uświadomienie pozajęzykowych skutków stosowania agresji werbalnej oraz wagi językowych zachowań etycznych. Badaniem zostaną objęte różnorodne teksty (publicystyka, debaty polityczne, wpisy na forach internetowych, reformacyjna polemika religijna), co pozwoli dotrzeć do przyczyn, funkcji, przejawów i sfer funkcjonowania mowy nienawiści.
Wymagania wstępne
brak
Zakres tematyczny
Mowa nienawiści i terminy pokrewne. Ujęcie językoznawcze, socjologiczne, prawne.
Językowe mechanizmy mowy nienawiści. Leksykalne i tekstowe środki agresji słownej. Ukryte formy przemocy werbalnej.
Walka z mową nienawiści - inicjatywy społeczne, organizacje, sylwetki działaczy.
Język równościowy. Mowa życzliwości.
Sztuka wobec dyskryminacji i wykluczenia.
Metody kształcenia
wykład konwersacyjny, heureza, dyskusja, praca w grupach, praca z tekstem źródłowym
Efekty uczenia się i metody weryfikacji osiągania efektów uczenia się
Opis efektu
Symbole efektów
Metody weryfikacji
Forma zajęć
Warunki zaliczenia
przygotowanie do zajęć i aktywny w nich udział, dłuższa wypowiedź na forum grupy, projekt multimedialny
Literatura podstawowa
Butler J., Walczące słowa. Mowa nienawiści i polityka performatywu, Warszawa 2010.
Brunatna księga [kolejne wydania].
Cegieła A., Czym jest mowa nienawiści?, „Poradnik Językowy” 2014, z. 1 s. 7-17.
Cegieła A., Słowa i ludzie. Wprowadzenie do etyki słowa, Warszawa 2014.
Etyka międzyludzkiej komunikacji, red. J. Puzynina, Warszawa 1993.
Głowiński M., Retorykanienawiści, [w:] tegoż, Nowomowa i ciągi dalsze. Szkice dawne i nowe, Kraków 2009.
Grzegorczykowa R., Obelga jako akt mowy, „Poradnik Językowy” 1991, z. 5–6, s. 193–200.
Hawrysz M., Formy komunikacji agonistycznej, [w:] eadem, Polemiczna twórczość Marcina Czechowica w perspektywie genologii lingwistycznej, Zielona Góra 2012.
Hawrysz M., Kształtowanie wizerunku religijnego przeciwnika w piśmiennictwie Marcina Czechowica – wątki, strategie, cele, [w:] Zielonogórskie seminaria językoznawcze 2010, red. S. Borawski, M. Hawrysz, Zielona Góra 2011, s. 9-29.
Kamińska-Szmaj I., Słowa na wolności, Wrocław 2001.
Kamińska-Szmaj I., Judzi, zohydza, ze czci odziera. Język propagandy politycznej w prasie 1919-1923, Wrocław 1994.
Klemperer V., LTI. Notatnik filologa, Kraków 1983.
Kłosińska K., Rusinek M., Dobra zmiana. Czyli jak się rządzi światem za pomocą słów, Kraków 2019.
Kowalski S., Tulli M., Zamiast procesu. Raport o mowie nienawiści, Warszawa 2003.
Naruszewicz-Duchlińska A., Nienawiść w czasach Internetu, Gdynia 2015.
Niemczyk P., Pogarda. Dlaczego rośnie liczba przestępstw z nienawiści w Polsce, Kraków 2019.
Ostrowski Ł., Mowa o rasizmie. Pojęcie rasizmu we współczesnej polskiej prasie antyfaszystowskiej i skrajnie nacjonalistycznej, Warszawa 2009.
Peisert M., Formy i funkcje agresji werbalnej. Próba typologii, Wrocław 2004.
Przybyszewski S., Rutkowski M., Agresja werbalna w komentarzach internetowych (zarys problematyki), [w:] Nowe zjawiska w języku, tekście i komunikacji, Olsztyn 2006, s. 344-351.
Satkiewicz H., Językowe przejawy agresji w mediach, [w:] Język w mediach masowych, Warszawa 2000.
Literatura uzupełniająca
Bartmiński J., Stereotypy mieszkają w języku. Studia etnolingwistyczne, Lublin 2009.
Danielewiczowa M., Zdunkiewicz-Jedynak D., Język jako narzędzie budowania i niszczenia wspólnoty, [w:] „Poradnik Językowy” 1996, nr 8, s.8-20.
Kochan M., „Przyklejanie etykietek”, czyli o negatywnym określaniu przeciwnika, „Język a Kultura” 1994, t. 11, s. 85-89.
Laskowska E., Miedzy językiem ideologii a językiem agresji, [w:] Reverendissimae Halinae Satkiewicz cum magna aestimatione, Warszawa 2008.
Laskowska E., Wyrażanie dezaprobaty wobec postawy partnera w dyskursie publicznym (na przykładzie telewizyjnego programu „Prosto w oczy), "Przegląd Humanistyczny" 2007, z. 1, s. 47-56.
Mazur J., Rzeszutko M., Słownictwo "NIE" jako przykład agresji i wulgaryzacji języka we współczesnej polszczyźnie, [w:] Słownictwo współczesnej polszczyzny w okresie przemian, red. J. Mazur, Lublin 2000, s. 149-160.
Mosiołek-Kłosińska K., Wulgaryzacja języka w mediach, [w:] Język w mediach masowych, red. J. Bralczyka i K. Mosiołek-Kłosińskiej, Warszawa 2000, s. 75-85.
Reszka J., Obmowa, a plotka, donos i oczernienie – rozważania semantyczne, „Język Polski” 1995, nr 2, s. 31-35.
Staszewska J., Wulgaryzacja przekazu jako wyróżnik języka w komunikacji na forach internetowych, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica” 2010, t. 45, s. 197-208.
Zmiany w publicznych zwyczajach językowych, red. J. Bralczyk, K. Mosiołek-Kłosinska, Warszawa 2001.
Uwagi
Jest to przedmiot opcjonalny, wybierany z oferty przedmiotów do wyboru Instytutu Filologii Polskiej; przedmiot zostanie uruchomiony w zależności od potrzeb i zainteresowania w danym semestrze studiów I stopnia (na podstawie deklaracji studentów/elektronicznego wyboru przedmiotów).
Zmodyfikowane przez dr hab. Magdalena Hawrysz, prof. UZ (ostatnia modyfikacja: 01-06-2020 19:29)
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Korzystając z niniejszej strony, wyrażasz zgodę na ich używanie. Dowiedz się więcej.