SylabUZ

Wygeneruj PDF dla tej strony

Współczesne problemy opieki i wychowania - opis przedmiotu

Informacje ogólne
Nazwa przedmiotu Współczesne problemy opieki i wychowania
Kod przedmiotu 05.0-WP-PEDD-WPO
Wydział Wydział Nauk Społecznych
Kierunek Pedagogika
Profil ogólnoakademicki
Rodzaj studiów drugiego stopnia z tyt. magistra
Semestr rozpoczęcia semestr zimowy 2021/2022
Informacje o przedmiocie
Semestr 3
Liczba punktów ECTS do zdobycia 6
Występuje w specjalnościach Pedagogika opiekuńczo-wychowawcza i profilaktyka
Typ przedmiotu obowiązkowy
Język nauczania polski
Sylabus opracował
  • dr hab. Grażyna Gajewska, prof. UZ
  • dr Krzysztof Zajdel
Formy zajęć
Forma zajęć Liczba godzin w semestrze (stacjonarne) Liczba godzin w tygodniu (stacjonarne) Liczba godzin w semestrze (niestacjonarne) Liczba godzin w tygodniu (niestacjonarne) Forma zaliczenia
Wykład 30 2 18 1,2 Egzamin
Ćwiczenia 30 2 18 1,2 Zaliczenie na ocenę

Cel przedmiotu

Poznanie i przeanalizowanie współczesnych teoretycznych, metodycznych i praktycznych problemów opieki i wychowania w Polsce i na Świecie.

Zna i rozumie rolę diagnozy, kontroli i oceniania w pracy dydaktycznej; ocenianie i jego rodzaje: ocenianie bieżące, semestralne i roczne, ocenianie wewnętrzne i zewnętrzne; funkcje oceny. Zna i rozumie miejsce danego przedmiotu lub rodzaju zajęć w ramowych planach nauczania na poszczególnych etapach edukacyjnych. Zna i rozumie kompetencje merytoryczne, dydaktyczne i wychowawcze nauczyciela, w tym potrzebę zawodowego rozwoju, także z wykorzystaniem technologii informacyjnokomunikacyjnej, oraz dostosowywania sposobu komunikowania się do poziomu rozwoju uczniów i stymulowania aktywności poznawczej uczniów, w tym kreowania sytuacji dydaktycznych; znaczenie autorytetu nauczyciela oraz zasady interakcji ucznia i nauczyciela w toku lekcji; moderowanie interakcji między uczniami; rolę nauczyciela jako popularyzatora wiedzy oraz znaczenie współpracy nauczyciela w procesie dydaktycznym z rodzicami lub opiekunami uczniów, pracownikami szkoły i środowiskiem pozaszkolnym;

Jest gotów do popularyzowania wiedzy wśród uczniów i w środowisku szkolnym oraz pozaszkolnym oraz do rozwijania u uczniów ciekawości, aktywności i samodzielności poznawczej oraz logicznego i krytycznego myślenia oraz budowania systemu wartości i rozwijania postaw etycznych uczniów oraz kształtowania ich kompetencji komunikacyjnych i nawyków kulturalnych.

Potrafi Potrafi identyfikować typowe zadania szkolne z celami kształcenia, w szczególności z wymaganiami ogólnymi podstawy programowej, oraz z kompetencjami kluczowymi; Potrafi przeprowadzić wstępną diagnozę umiejętności ucznia; podejmować skuteczną współpracę w procesie dydaktycznym z rodzicami lub opiekunami uczniów, pracownikami szkoły i środowiskiem pozaszkolnym; Potrafi kreować sytuacje dydaktyczne służące aktywności i rozwojowi zainteresowań uczniów oraz popularyzacji wiedzy.

 

Wymagania wstępne

Ogólna wiedza z zakresu opieki i wychowania, metodycznych uwarunkowań organizacji i funkcjonowania form (instytucji) opieki i wychowania, ich systemowego integrowania oraz realnej rzeczywistości opiekuńczo-wychowawczej w Polsce.

Zakres tematyczny

Wykłady

Współczesne problemy opieki i wychowania. Wprowadzenie do problematyki z perspektywy polskiej i światowej. Problemy z systemem opieki i wychowania w Polsce. Problemy opieki i wychowania w tworzących się systemach lokalnych a model placówki opiekuńczo-wychowawczej. Współczesne polskie problemy z realizacją kierunków przemian w opiece i wychowaniu ustalonych w Unii Europejskiej. Współczesne światowe problemy opieki i wychowania na przykładzie raportów UNICEF 2005-2013. 4.1.Standardy opiekuńcze w państwach Unii Europejskiej propozycja 2001 r. Alternatywy opieki instytucjonalne 1999 r. Teoria opieki i wychowania. Związki, zależności, współczesne problemy. Środowisko życia dzieci i ich rodzin – jego modernizacja opiekuńczo-wychowawcza (nadawanie wartości edukacyjnych. Ciągłość i zmiana w procesie opieki i wychowania dziecka koniecznością i warunkiem prawidłowego rozwoju). Innowacje w opiece i wychowaniu (wybrane przykłady, współczesne problemy i tendencje). Problemy z pedagogicznym wspomaganiem rodziny i stanem kultury pedagogicznej społeczeństwa, rolą państwa i organizacji pozarządowych w opiece i wychowaniu. Współczesne problemy z profesjonalizacją warsztatu wychowawcy-opiekuna i wypaleniem zawodowym. Współczesne problemy z samodzielnością w procesie opieki i wychowania. Współczesne problemy z adopcją, jako rodzinną opieką zastępczą. Współczesne problemy rodzinnej pieczy zastępczej. Współczesne problemy instytucjonalnej pieczy zastępczej. Współczesne problemy diagnozy w opiece i wychowaniu. Współczesne problemy metodyk pracy opiekuńczo-wychowawczej. Współczesne problemy z efektywnością opieki i wychowania.

Ćwiczenia

Pojęcie oraz cele opieki i wychowania. Przypomnienie istoty oraz celów opieki i wychowania. Swoistości i zależności tych procesów. Podmiotowość w opiece i wychowaniu. Współczesne tendencje zmian w opiece nad dzieckiem i rodziną w Polsce i Europie. Zasady pomocy, najważniejsze problemy: wspieranie rodziny zagrożonej dysfunkcją, rozwój form opieki dziennej w środowisku, promocja rodzinnych form opieki, zmniejszanie się liczby instytucji zastępujących rodzinę, modyfikacje w instytucjach, krótki pobyt poza rodziną, proces reintegracji, indywidualizacja wszelkich przedsięwzięć, profesjonalizacja w opiece i wychowaniu, planowanie stałości opieki, ewaluacja. Trudności związane z wdrażaniem reformy systemu opieki w Polsce. Pomoc dziecku i rodzinie w środowisku lokalnym. Wsparcie rodziny w zreformowanym systemie opieki, koordynacja działań podmiotów udzielających wsparcia, programy wspierania rodziny w Polsce i w Europie, przykłady dobrej praktyki na świecie: Ośrodki Rodziny, Konferencje Grupy Rodzinnej. Specyficzne problemy organizacji procesu opieki i wychowania w placówkach opiekuńczo-wychowawczych. Trudności i bariery w działalności placówek socjalizacyjnych, interwencyjnych. Rola i pozycja wychowawcy. Modyfikacje i innowacje w opiece instytucjonalnej w Polsce i na świecie. Wspieranie samodzielności życiowej w opiece i wychowaniu. Proces dochodzenia do samodzielności życiowej wychowanków placówek opieki zastępczej. Dynamika rozwoju samodzielności dziecka. Rozwijanie samodzielności dziecka w rodzinie w różnych okresach rozwojowych. Problemy rozwoju samodzielności w opiece zastępczej. Trudności w usamodzielnianiu wychowanków i ich ograniczanie (formy i metody pracy w procesie usamodzielniania, indywidualny program usamodzielnienia, grupy usamodzielnień, mieszkania chronione). Opieka następcza – wsparcie po uzyskaniu pełnoletności i opuszczeniu placówki. Problemy rodzicielstwa adopcyjnego i zastępczego w Polsce i na świecie. Kwalifikowanie i przygotowanie kandydatów do rodzicielstwa adopcyjnego i zastępczego, swoiste trudności w funkcjonowaniu rodzin, adopcje dzieci starszych i ze specjalnymi potrzebami, wsparcie udzielane rodzinom, zapobieganie niepowodzeniom adopcyjnym. Społeczność lokalna. Elementy konstytuujące społeczność lokalną, rola więzi społecznej (w tym więzi sąsiedzkiej), sposoby i skutki aktywizacji społeczności lokalnej na rzecz efektywności opiekuńczo-wychowawczej. Działalność organizacji pozarządowych, jako przejaw aktywności społeczności lokalnej. Budowanie lokalnego sytemu opieki nad dzieckiem i rodziną – stan aktualny i nowe perspektywy. Sieci wsparcia społecznego. Pojęcia: wsparcie i oparcie w środowisku, typy i cele wsparcia, podmioty oparcia dla dzieci i dorosłych, „spirala życzliwości” S. Kawuli, znaczenie pierwotnej sieci wsparcia, umiejętności i techniki przydatne w pracy osoby udzielającej wsparcia, grupy wsparcia, jako typowa grupa samopomocowa. Wsparcie rówieśnicze, jako forma samopomocy młodzieży. Istota i rodzaje wsparcia rówieśniczego, ograniczenia i bariery wsparcia rówieśniczego, idea programu „Starszy Brat, Starsza Siostra”. Instytucje publiczne koordynujące opiekę i wychowanie dziecka. Rola Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie i Ośrodka Adopcyjnego.

Zna i rozumie rolę diagnozy, kontroli i oceniania w pracy dydaktycznej; ocenianie i jego rodzaje: ocenianie bieżące, semestralne i roczne, ocenianie wewnętrzne i zewnętrzne; funkcje oceny. Zna i rozumie miejsce danego przedmiotu lub rodzaju zajęć w ramowych planach nauczania na poszczególnych etapach edukacyjnych. Zna i rozumie kompetencje merytoryczne, dydaktyczne i wychowawcze nauczyciela, w tym potrzebę zawodowego rozwoju, także z wykorzystaniem technologii informacyjnokomunikacyjnej, oraz dostosowywania sposobu komunikowania się do poziomu rozwoju uczniów i stymulowania aktywności poznawczej uczniów, w tym kreowania sytuacji dydaktycznych; znaczenie autorytetu nauczyciela oraz zasady interakcji ucznia i nauczyciela w toku lekcji; moderowanie interakcji między uczniami; rolę nauczyciela jako popularyzatora wiedzy oraz znaczenie współpracy nauczyciela w procesie dydaktycznym z rodzicami lub opiekunami uczniów, pracownikami szkoły i środowiskiem pozaszkolnym;

Potrafi Potrafi identyfikować typowe zadania szkolne z celami kształcenia, w szczególności z wymaganiami ogólnymi podstawy programowej, oraz z kompetencjami kluczowymi; Potrafi przeprowadzić wstępną diagnozę umiejętności ucznia; podejmować skuteczną współpracę w procesie dydaktycznym z rodzicami lub opiekunami uczniów, pracownikami szkoły i środowiskiem pozaszkolnym; Potrafi kreować sytuacje dydaktyczne służące aktywności i rozwojowi zainteresowań uczniów oraz popularyzacji wiedzy;

Jest gotów do popularyzowania wiedzy wśród uczniów i w środowisku szkolnym oraz pozaszkolnym oraz do rozwijania u uczniów ciekawości, aktywności i samodzielności poznawczej oraz logicznego i krytycznego myślenia oraz budowania systemu wartości i rozwijania postaw etycznych uczniów oraz kształtowania ich kompetencji komunikacyjnych i nawyków kulturalnych.

Metody kształcenia

Wykłady – wykład konwersatoryjny połączony z prezentacją multimedialną.

Ćwiczenia – praca w grupach, możliwa realizacja projektu opisowo-modyfikującego rzeczywistość opiekuńczo-wychowawczą z zastosowaniem wiedzy ogólnej z zakresu współczesnych problemów opieki i wychowania w Polsce wynikających z porównań z innymi, wybranymi krajami na świecie (forma do wyboru z uwzględnieniem potrzeb studenta: pisemna lub/i z prezentacją medialną i dyskusją przed grupą. Dyskusja, burza mózgów.

 

Efekty uczenia się i metody weryfikacji osiągania efektów uczenia się

Opis efektu Symbole efektów Metody weryfikacji Forma zajęć

Warunki zaliczenia

Wykłady

Zaliczeniem wykładu jest aktywne uczestnictwo w zajęciach oraz egzamin pisemny z treści ćwiczeń i wykładów. Egzamin jest pracą pisemną, z progami punktowymi. Warunkiem oceny pozytywnej jest uzyskanie 50% pozytywnych odpowiedzi.

Ćwiczenia

Zaliczenie ćwiczeń odbywa się na podstawie oceny poziomu aktywnego i merytorycznego uczestnictwa w zajęciach (20% oceny), oceny z kolokwium połówkowego i końcowego (80%). Kolokwia są pracami pisemnymi. Ocenę pozytywną z kolokwiów, z progami punktowymi, stanowi 50% pozytywnych odpowiedzi.

Ocena końcowa

Ocena ostateczna jest oceną z egzaminu.

Literatura podstawowa

  1. Brągiel, J., Górnicka, B. (2020). Rodzina w kręgu ponowoczesnych przemian i wyzwań niepełnosprawności. Kraków.
  2. Dąbrowski, Z. (2006a). Pedagogika opiekuńcza w zarysie (t. 1). Olsztyn.
  3. Dąbrowski, Z. (2006b). Pedagogika opiekuńcza w zarysie (t. 2). Olsztyn.
  4. Dąbrowski, Z. (2006c). Pedagogika opiekuńcza. W: B. Śliwerski (red.), Pedagogika (t. 3, Subdyscypliny wiedzy pedagogicznej) (s. 253–277). Gdańsk.
  5. Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu. Komunikat Komisji Europejskiej, Bruksela, 3.3.2010, dostęp: 15.03.2019: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/LSU/?uri=CELEX:52010DC2020; http://ec.europa.eu/europe2020/index_pl.htm
  6. Gajewska G. (2020). Współczesne tendencje, problemy oraz wyzwania w opiece i wychowaniu. Teoria, metodyka i praktyka w opinii studentów. Kraków: OW "Impuls".
  7. Gajewska, G. (2009a). Wsparcie dziecka w rozwoju. Konteksty opieki i edukacji. Zielona Góra.
  8. Gajewska, G. (2009b). Pedagogika opiekuńcza. Elementy metodyki. Zielona Góra.
  9. Kelm, A. (2000). Węzłowe problemy pedagogiki opiekuńczej, Warszawa.
  10. Łobocki, M. (2004). Teoria wychowania w zarysie, Kraków.
  11. Muszyńska, E. (2012). Miejsce opieki we współczesnej pedagogice. Rocznik Lubuski, 38(2), 91-104.
  12. Skrzyński, D. (2017). Świetlica szkolna. Zmiany w nowym systemie oświaty, zasady organizacji, najczęstsze błędy. Wydawnictwo Wiedza i Praktyka.
  13. Stelmaszuk, Z.W. (red., 1999). Współczesne kierunki w opiece nad dzieckiem, Warszawa.
  14. Stelmaszuk Z.W., red., Zmiany w systemie opieki nad dziećmi i młodzieżą: perspektywa europejska, Katowice 2001.
  15. Zajdel K., Znaczenie oceniania w przebiegu życia, Zielona Góra 2015.
  16. Analiza stron internetowych, np.: www.unicef.pl (raporty o opiece na świecie), strony ukazujące innowacje w opiece i wychowaniu na świecie i w środowiskach lokalnych, ekspertyzy Rady Europy dotyczące spraw opieki i wychowania dzieci.
  17. Aktualne przepisy prawa regulujące funkcjonowanie systemu opieki i wychowania w Polsce i wybrane w Europie: ustawy, rozporządzenia.
  18. Każdorazowo uaktualniana, ustalana i przekazywana przez prowadzącego zajęcia.

Literatura uzupełniająca

  1. Aktualności Rzecznika Praw Dziecka (2018). Oficjalna strona internetowa. Pobrano 4.09.2018, z: http:/brpd.gov.pl/rok-2015.
  2. Andrzejewski, M., Jadach, K. (red.) (2018). Prawna ochrona rodziny – skrypt dla studentów pedagogiki i innych nauk społecznych. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
  3. Brągiel J., Badora S. (red.). Formy opieki, wychowania i wsparcia w zreformowanym systemie pomocy społecznej, Opole 2005.
  4. Czasopismo: „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze” – numery z ostatnich pięciu lat.
  5. Badora S., Dlaczego warto oddać głos przeciw pojęciu sieroctwo, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze” 2014, 2.
  6. Fengler J., Pomaganie męczy: wypalenie w pracy zawodowej, Gdańsk 2001.
  7. Gajewska G., Teoretyczne podstawy działalności opiekuńczo-wychowawczej, czyli o meandrach naukowych opracowanych w Polsce koncepcji oraz ich umiędzynarodawiania i rozwoju w rozstrzygnięciu odpowiedzi na pytanie: Czy opieka i wsparcie mogą być zadaniem całożyciowym? W: Opieka i wsparcie jako zadanie całożyciowe : Studia z pedagogiki opiekuńczej / pod red. Czesława Kustry, Małgorzaty Fopki-Kowalczyk i Agnieszki Bandury . Toruń 2017
  8. Gajewska, G. G. (2021). Piecza zastępcza w pandemii w percepcji osób zaangażowanych w jej sprawowanie. Horyzonty Wychowania. W druku.

  9. Gajewska G.,Transmisja domu w pieczy zastępczej. "Problemy Opiekuńczo - Wychowawcze" 2016, nr 10.
  10. Gajewska G., Rodzinna opieka zastępcza: z perspektywy województwa lubuskiego, Zielona Góra 2009.
  11. Gajewska G., Wybrane elementy ogólnej metodyki współpracy wychowawców, pedagogów, opiekunów z rodziną, [w:]  Współpraca z rodzicami: wskazówki, programy, scenariusze spotkań, red. G. Gajewska, J. Gajewska, T. I,, Zielona Góra 2012.
  12. Gajewska G., Edukacja środowiskowa w przestrzeni życiowej dzieci i młodzieży, Toruń 2002.
  13. Gajewska G., Pedagogika opiekuńcza: elementy metodyki, Zielona Góra 2009.Gajewska G., Mity na temat rodzin zastępczych, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze” 2008, 8.
  14. Gajewska G., Doliński A., Teoretyczno-metodyczne aspekty warsztatu pracy pedagoga: scenariusze zajęć wychowawczych, T.I oraz kolejne tomy serii, 2007.
  15. Gnitecki J., Wprowadzenie do pedagogiki ogólnej, Poznań 2007.
  16. Gorczowska J., Współpraca wielodyscyplinarna jako kluczowy element w pracy z dzieckiem i rodziną – model brytyjski, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze” 2013, 6.
  17. Gruca – Miąsik, U. (2018). Rozumowanie moralne  - osoba, rozwój, wychowanie. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, ISBN 978-83-7996-574-8.
  18. Harewska, N. (2016). Szanse i bariery w profesjonalizacji opiekunów zastępczych. Problemy Opiekuńczo – Wychowawcze, 5, 17-24.
  19. Informacja Rady Ministrów o realizacji w roku 2017 Ustawy z dnia 9 czerwca 2011r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Dz. U. z 2018r. poz. 998, z późn. zm.). Dostęp: 5.02.2019: https://www.gov.pl/web/rodzina/informacja-rady-ministrow2017.
  20. Kolankiewicz, M. (2020). Zasady systemu pieczy zastępczej-dylematy praktyki. Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 8, 29-43. DOI: 10.5604/01.3001.0014.4252.

  21. Kolankiewicz, M. (2019). Efekty zmian w systemie pieczy zastępczej w latach 2012-2017. Polityka Społeczna, 46, 2(539), 12-18.
  22. Kozdrowicz E., red., Adopcyjne rodzicielstwo: dylematy, nadzieje, wyzwania, Warszawa 2013.
  23. Kwak A., red., Z opieki zastępczej w dorosłe życie: założenia a rzeczywistość, Warszawa 2006.
  24. Marzec – Holka K. (2012), Powroty dzieci z rodzin zastępczych do placówek opiekuńczo – wychowawczych. Bydgoszcz.

  25. Nowakowska, E. (2018). Wybrane aspekty systemu opieki zastępczej w Niemczech. Problemy Opiekuńczo – Wychowawcze, 572 (7): 35-43; DOI: 10.5604/01.3001.0012.4715.

  26. Oświata i wychowanie w roku szkolnym 2017/ 18. GUS. 30.11.2018. Dostęp: 11.04.2019: https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/edukacja/edukacja/oswiata-i-wychowanie-w-roku-szkolnym-20172018,1,13.html.

  27. Przeperski J. (2015). Konferencja Grupy Rodzinnej w teorii i praktyce pracy socjalnej z rodziną. Toruń: Wyd. Edukacyjne „Akapit”.

  28. Pyżalski, J., Plichta, P. (2007). Kwestionariusz obciążeń zawodowych pedagoga (KOZP). Podręcznik. Łódź.

  29. Raport NIK z 4.04.2017r. W sprawie działania powiatów na rzecz tworzenia i wsparcia rodzin zastępczych. data dostępu: 11.09.2017: https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/nik-o-dzialaniach-powiatow-na-rzecz-tworzenia-i-nbsp-wsparcia-rodzin-zastepczych.html

  30. Raport NIK: Informacja o wynikach kontroli Funkcjonowanie świetlic szkolnych. Nr ewid. 40/2017/P/16/092/LSZ data 13.09.2017: https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/nik-o-funkcjonowaniu-swietlic-szkolnych.html

  31. Racław-Markowska M., red., Pomoc dzieciom i rodzinie w środowisku lokalnym: debata o nowym systemie, Warszawa 2005.
  32. Racław M. (2017). Zinstrumentalizowane rodzicielstwo. Rodziny zastępcze – między usługą a odruchem serca. Perspektywa socjologiczna. Wydawnictwo Edukacyjne AKAPIT, Toruń.
  33. Rurka A., Rola stowarzyszeń i organizacji pozarządowych w realizacji polityki społecznej we Francji, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze” 2009, 10.
  34. Rurka A., Hardy G., Defays Ch. (2013). Proszę nie pomagaj mi! Paradoks pomocy narzuconej. Warszawa: Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich.
  35. Ruszkowska, M. (2020). Funkcjonowanie placówek opiekuńczo – wychowawczych w czasie pandemii. Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 10, 67-75. DOI: 10.5604/01.3001.0014.5974.

  36. Śliwerski B., Pedagogika, T. I-III, Gdańsk 2006.

Literatura każdorazowo ustalana przez prowadzącego.

 

Uwagi


Zmodyfikowane przez dr hab. Grażyna Gajewska, prof. UZ (ostatnia modyfikacja: 29-04-2021 14:08)