1. SylabUZ
2. Wydział Humanistyczny
3. semestr zimowy 2021/2022
4. Filologia germańska - drugiego stopnia z tyt. magistra
5. Językoznawstwo ogólne

Wygeneruj PDF dla tej strony

Językoznawstwo ogólne - opis przedmiotu

Cel przedmiotu

Celem przedmiotu jest charakterystyka języka, ukazanie go nie tylko jako narzędzia komunikacji, lecz także jako narzędzia poznania i interpretacji świata; charakterystyka założeń ważniejszych szkół i kierunków lingwistycznych; prezentacja klasyfikacji języków świata (genealogiczna, funkcjonalna, typologiczna); zapoznanie studentów z historią językoznawstwa, warstwami języka, podstawowymi zagadnieniami współczesnych teorii językowych.

Wymagania wstępne

Zapisz zmiany

Oczekuje się, że studenci posiadają podstawową wiedzę z zakresu językoznawstwa, podsystemów języka rodzimego i niemieckiego oraz terminologii lingwistycznej.

Zakres tematyczny

1. Teoria języka w czasach starożytnych

1.1. Opis języka w starożytnych Indiach

1.2. Grecka i rzymska nauka o języku

1.3. Problem powstania języka i nazwania przedmiotu

2. Teoria języka w średniowieczu i w renesansie

2.1. Empiryzm i racjonalizm w filozofii języka: F. Backon, R. Descartes, G. W. Leibnitz. Języki sztuczne

2.2. Uniwersalna gramatyka racjonalna: Gramatyka Port-Royal

2.3. Teorie na temat pochodzenia języka

3. Pojawienie się lingwistyki porównawczo-historycznej

3.1. Założyciele metody historyczno-porównawczej: F. Bopp, R. K. Rask, J. Grimm, A. Chr. Vostokov.

3.2. Językoznawstwo historyczno-porównawcze w połowie 19. wieku: Pojęcie prajęzyka i teoria drzewa genealogicznego

4. Filozofia języka w XIX wieku

4.1. Rozwój koncepcji językoznawstwa ogólnego: Wilhelm von Humboldt

4.1.1. Istota języka według Humboldta. Wewnętrzna forma języka

4.1.2. Zależność między językiem i myśleniem

4.1.3. Teoria o pochodzeniu i rozwoju języka. Klasyfikacja morfologiczna

4.2. Kierunek naturalistyczny: August Schleicher

4.3. Kierunek psychologiczny: H. Steinthal; M. Lazarus

5. Era młodogramatyków w lingwistyce

5.1. Powstawanie i podstawy metodologiczne orientacji młodogramatycznej

5.2. Główne idee młodogramatyków

5.3. Szkoła Lipska

6. Prace Jana Baudouina de Courtenay i ich znaczenie dla językoznawstwa 20. wieku

6.1. Poglądy Baudouina de Courtenay na przedmiot i metody językoznawstwa

6.2. Pojęcie fonemu według Baudouina de Courtenay

6.3. Baudouin de Courtenay jako przedstawiciel Szkoły Kazańskiej. Typologia i socjologia języka

7. Teoria języka Ferdinanda de Saussure'a

7.1. Systematyka języka według F. de Saussure’a: langage, langue i parole

7.2. Zasada diachronii i synchronii

7.3. Podstawy semiotyki de Saussure'a

8. Genealogiczna klasyfikacja języków

8.1. Wstępne próby genealogicznej klasyfikacji językowej

8.2. Najważniejsze rodziny językowe

8.3. Hipoteza nostratyczna

Metody kształcenia

Wykład konwencjonalny, opis wyjaśniający, opis uzasadniający, rozmowa nauczająca, dyskusja, praca z tekstem źródłowym, praca z książką, opis klasyfikujący

Efekty uczenia się i metody weryfikacji osiągania efektów uczenia się

Opis efektu	Symbole efektów	Metody weryfikacji	Forma zajęć

Warunki zaliczenia

Weryfikacja efektów kształcenia odbywa się na bieżąco podczas prowadzonych zajęć. Techniki testowania dotyczą pytań kontrolnych sprawdzających stopień opanowania materiału, streszczenia i interpretacji przekazywanych treści, opracowania i zaprezentowania wybranego tematu. Podsumowaniem cyklu zajęć i warunkiem uzyskania zaliczenia jest przedłożenie semestralnej pracy pisemnej (15-20 stron), która spełnia warunki pracy naukowej i krytycznie dyskutuje wybrane podejście metodologiczne. 

Literatura podstawowa

 

1. Clemens-Peter Herbermann et al.: Sprache und Sprachen 2. Thesaurus zur Allgemeinen Sprachwissenschaft und Sprachenthesaurus. Harrassowitz, Wiesbaden. 2002.
2. Spilmann, Hans Otto. Einfuhrung in die germanistische Linguistik. Germanistische Fernstudieneinheit 5. Langenscheidt Verlag. Kassel, Berlin u.a. (Kapitel 2 und 5). 2001.
3. Johannes Volmert (Hrsg.): Grundkurs Sprachwissenschaft. München: W. Fink Verlag. 2005.
4. Wolfgang Wildgen: Die Sprachwissenschaft des 20. Jahrhunderts. de Gruyter, Berlin / New York 2011.
5. Grundkurs Linguistik mit Übung Deutsche Grammatik in Auszügen. Arbeitsmaterialien der Humboldt-Universität zu Berlin. Institut für Deutsche Sprache und Linguistik. Berlin 2015.

Literatura uzupełniająca

 

1. Abriss der Geschichte der Linguistik / T. A. Amirova ; B. A. Ol'chovikov ; Ju. V. Rozdestvenskij. Ins Dt. übers. von Barbara Meier. Hrsg. von Georg Friedrich Meier. Leipzig : Bibliogr. Inst., 1980.
2. Arens, Hans. Sprache und Denken bei Aristoteles. In: Ein internationales Handbuch zeitgenössischer Forschung. Hrsg. v. Auroux, Sylvain / Koerner, E.F.K. / Niederehe, Hans-Josef / Versteegh, Kees 2. Bd.1.  Berlin, 2000, S. 367-375.
3. Brigitte Bartschat. Methoden der Sprachwissenschaft. Von Hermann Paul bis Noam Chomsky. Berlin: Schmidt, 1996.
4. Scharfe, Harmut. Die Entwicklung der Sprachwissenschaft in Indien nach Panini. In: Geschichte der Sprachwissenschaften. Ein internationales Handbuch zeitgenössischer Forschung. Hrsg. v. Auroux, Sylvain / Koerner, E.F.K. / Niederehe, Hans-Josef / Versteegh, Kees 2. Bd.1., 2000, S. 125-137.
5. Theorien vom Ursprung der Sprache. Bd. 1 / Hrsg. von Joachim Gessinger und Wolfert von Rahden. - Berlin; New York : Walter de Gruyter, 1989.

Uwagi

Z wymienionych pozycji na liście  literatury podstawowej i uzupełniającej będą omawiane wybrane elementy (rozdziały, podrozdziały), których zakres podany zostanie w trakcie ćwiczeń.

Przedmiot realizowany w ramach ścieżki językoznawczej.

Zmodyfikowane przez dr Tadeusz Zuchewicz (ostatnia modyfikacja: 18-04-2021 13:46)