1. SylabUZ
2. Wydział Nauk Społecznych
3. semestr zimowy 2023/2024
4. Socjologia - pierwszego stopnia z tyt. licencjata
5. Metodologia badań społecznych

Wygeneruj PDF dla tej strony

Metodologia badań społecznych - opis przedmiotu

Cel przedmiotu

Celem przedmiotu jest zapoznanie studentów z najnowszymi osiągnięciami metodologii nauk społecznych, zapoznanie z klasyfikacją nauk oraz z miejscem socjologii wśród innych nauk społecznych i empirycznych. Podczas wykładu przekazana zostanie wiedza na temat sposobu rozumowania i myślenia w oparciu o logiczne kanony rozumowania. Opisane zostaną uchybienia tekstu socjologicznego wynikające z niestosowania podstawowych kanonów logicznego myślenia. Studenci zapoznani zostaną ze sposobami uprawiania socjologii,  metodami zdobywania wiedzy o społeczeństwie, jej naukowego opracowania i sposobów wyjaśniania. Studenci zapoznani zostaną z podstawowymi pojęciami i kategoriami naukowymi, z osobliwościami nauk społecznych a także ze składnikami języka naukowego i języka logiki. Zapoznani zostaną ze strukturą procesu badawczego, jego poszczególnymi etapy i zagrożeniami realizacji. Podczas wykładów przekazana zostanie wiedza przede wszystkim z zakresu metodologii opisowej i normatywnej, podczas ćwiczeń wiedza z zakresu metodologii badań empirycznych. Celem ćwiczeń jest praktyczne zastosowanie wiedzy teoretycznej. Studenci zapoznani zostaną z podstawami tworzenia procesu badawczego, od sformułowania problemu badawczego, celu badań poprzez wskazanie zmiennych zależnych i niezależnych, sformułowanie hipotez, dobór wskaźników aż do przygotowania modelu zależności empirycznych.  Efektem ćwiczeń będzie przygotowanie pisemnej pracy grupowej -projektu procesu badawczego z zastosowaniem poznanych składników języka nauki i języka badań empirycznych.

Wymagania wstępne

Zapisz zmiany

Dobra znajomość języka polskiego (także gramatyki, składni), umiejętność formułowania myśli i uzasadniania własnych poglądów.

Zakres tematyczny

WYKŁADY

Metodologia opisowa i normatywna

1. Co to jest nauka? Klasyfikacja nauk. Socjologia jako nauka.
2. Metodologia i typy uprawiania metodologii.
3. Logika a język - mowa ludzka - wielość nieporozumień.
4. Język nauki. Pojęcia teoretyczne i obserwacyjne. Osobliwości nauk społecznych.
5. Zjawiska społeczne i odpowiadające im pojęcia.
6. Rodzaje twierdzeń naukowych i sposoby ich uzasadniania.
7. Uzasadnianie bezpośrednie i zapośredniczone. Od logiki do symbolu.
8. Definicje sprawozdawcze, projektujące i regulujące.
9. Operacjonizm, definicje operacyjne i pojęcie pomiaru.
10. Wyjaśnianie i przewidywanie.
11. Wnioskowanie dedukcyjne i indukcyjne.
12. Wnioskowanie a prawdopodobieństwo.
13. Argumentacja w logice klasycznej i niemonotonicznej.

ĆWICZENIA  zakres tematyczny:

Metodologia badań empirycznych: 

1. Struktura procesu badawczego.
2. Problematyka badawcza. Źródła problemów badawczych. Rodzaje uzasadnień wyboru określonego problemu badawczego.
3. Podstawy konceptualizacji- czemu służą teorie w socjologii. Przykłady.
4. Podstawowe metody i techniki badawcze, cele badawcze, przedmiot badań - uzasadnienia.
5. Operacjonalizacja problemu badawczego: formułowanie hipotez, wskazanie zmiennych zależnych i niezależnych, dobór wskaźników.
6. Typologie, klasyfikacje, skale.

Metody kształcenia

Wykład realizowany jest metodą wykładu informacyjnego, problemowego i konwersatoryjnego z wykorzystaniem prezentacji multimedialnych.

Dyskusja, praca z tekstem, uczenie problemowe (problem-based learning), praca w grupach (przygotowanie pracy wieloautorskiej), praca terenowa - spacer eksploracyjny, 

Efekty uczenia się i metody weryfikacji osiągania efektów uczenia się

Opis efektu	Symbole efektów	Metody weryfikacji	Forma zajęć

Warunki zaliczenia

Wykład

Egzamin: pisemny w formie pytań otwartych i zamkniętych; zakres materiału: zgodnie z sylabusem przedstawionym w trakcie zajęć na początku semestru.

Zasady uzyskania pozytywnej oceny z egzaminu: co najmniej 50% punktów

Zasady uzyskania oceny z wykładu: ocena z wykładu jest oceną z egzaminu.

Ćwiczenia

Praca pisemna grupowa - projekt procesu badawczego na temat uzgodniony ze studentami w trakcie zajęć na początku semestru.

Zasady uzyskania pozytywnej oceny z pracy pisemnej: przygotowanie pracy zgodnie z przekazanym wzorem zawierającym wszystkie  elementy poprawnej pracy naukowej: uzasadnienie wybranego tematu (podanie źródeł), poprawna struktura i język, rzetelność, samodzielność wykonania pracy, odpowiedni dobór literatury przedmiotu i właściwe stosowanie przypisów i odwołań do literatury, właściwe stosowanie i opisywanie źródeł interenetowych (netografii), umiejętność udzielenia odpowiedzi na pytania dotyczące pracy. 

Zasady uzyskania oceny z ćwiczeń: ocena z ćwiczeń jest oceną z pracy pisemnej grupowej 

Zasady uzyskania oceny końcowej: ocena końcowa jest średnią ocen z wykładów i ćwiczeń.

Literatura podstawowa

1. Ajdukiewicz K., Logika pragmatyczna, Warszawa 1975.
2. Ajdukiewicz K., Zarys logiki, Warszawa 1960
3. Babbie E., Badania społeczne w praktyce, Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa 2004.
4. Grzegorczyk A., Logika popularna. Przystępny zarys logiki zdań, Wyd. 4, Wydawnictwo PWN, Warszawa, 2010.
5. Hołówka T. Kultura logiczna w przykładach, Wydawnictwo Naukowe PWN 2005.
6. Kmita J. Wykłady z logiki i metodologii nauk, Warszawa 1977
7. Łukomski P., Logika praktyczna z elementami wiedzy o manipulacji, Warszawa 2012.
8. Nowak S., Metodologia badań społecznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1985.
9. Ossowski S., O osobliwościach nauk społecznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1983.
10. Podgórski R.A., Metodologia badań socjologicznych. Kompendium wiedzy metodologicznej dla studentów, Wydawca Branta, Bydgoszcz 2007.
11. Po co nam socjologia. Rozmowy z socjologami. Warszawa, Wyd. IS UW 2000
12. Wójcicki K., Wykłady z logiki z elementami teorii wiedzy, Wyd. Naukowe Scholar, Warszawa 2003.

Literatura uzupełniająca

1. Hajduk E., Hipoteza w badaniach pedagogicznych, Wydawnictwo WSP im. T. Kotarbińskiego, Zielona Góra 1998.
2. Hempel C.G., Stawianie i sprawdzanie hipotez w naukach empirycznych, [w] Badania ilościowe w naukach społecznych. Szkice metodologiczne, (red.), A. Sułek, Wydawnictwo UŚ, Katowice 2013.
3. Juszczyk S. Badania ilościowe w naukach społecznych. Szkice metodologiczne, Wydawnictwo UŚ, Katowice 2005

Uwagi

Zmodyfikowane przez dr Anna Mielczarek-Żejmo (ostatnia modyfikacja: 27-04-2023 15:21)