poznanie teoretycznych podstaw działalności opiekuńczo-wychowawczej, jej rozumienie i zastosowanie w praktyce pedagoga specjalnego, a szczegółowo:
poznanie podstawowej i uporządkowanej wiedzy ogólnej o działalności i rzeczywistości opiekuńczo-wychowawczej, jej istocie, rodzajach, składnikach specyfikę głównych środowisk wychowawczych i procesów w nich zachodzących ważnych w pracy pedagoga specjalnego;
odniesienie wiedzy ogólnej do praktyki i własnego doświadczenia;
kształtowanie umiejętności refleksyjnego zastosowania wiedzy do zrozumienia zjawisk opiekuńczo-wychowawczych oraz ich wartościowania.
Prerequisites
Brak
Scope
Problematyka wykładów:
Wiedza z pedagogiki opiekuńczej ważną dla pedagoga specjalnego.
Cechy konstytutywne opieki.
Model opiekuna – wychowawcy.
Geneza opieki.
Potrzeby dzieciństwa a opieka. Charakterystyka, konsekwencje ich niezaspokojenia w opiece i wychowaniu dziecka. Opuszczenie i osamotnienie dziecka. Sieroctwo i choroba sieroca.
Funkcje oraz struktura opieki.
Diagnozowanie w opiece i wychowaniu.
Samodzielność życiowa, jako cel opieki. Istota zastępowania dziecku opieki rodzinnej. Proces opieki i jego przebieg.
Problematyka ćwiczeń:
Pedagogika opiekuńcza, jako dyscyplina naukowa. Przedmiot zainteresowań pedagogiki opiekuńczej, swoistość problematyki, funkcje pedagogiki opiekuńczej, jej relacje z innymi dyscyplinami (pedagogiką społeczną, specjalną, ogólną, psychologią, socjologią). Podstawowa aparatura pojęciowa pedagogiki opiekuńczej. Struktura opieki: potrzeby ponadpodmiotowe, funkcje opiekuńcze, postawy opiekuńcze, sytuacje opiekuńcze, czynności opiekuńcze, atmosfera opieki. Potrzeby podopiecznego wyznacznikiem działalności opiekuńczej – istota, właściwości i wybrane klasyfikacje ludzkich potrzeb, pojęcie potrzeb ponadpodmiotowych i ich klasyfikacja oraz diagnozowanie. Potrzeby dzieciństwa a opieka. Klasyfikacja potrzeb dzieciństwa i ich krótka charakterystyka, potrzeba przywiązania – istota, sposoby zaspokojenia oraz przedmioty i ich zmienność w procesie rozwoju dziecka, Zaburzenia więzi, opuszczenie i choroba sieroca jako skutek niezaspokojenia potrzeby przywiązania, zasady postępowania opiekuńczo-wychowawczego wynikające z wiedzy o dziecięcych potrzebach przywiązania. Zjawisko porzucenia, opuszczenia (sieroctwa) dzieci. Wąskie i szerokie ujęcie zjawiska, rodzaje, przyczyny mikro- i makrospołeczne, skutki dla rozwoju i zachowania dzieci. Dlaczego nie warto posługiwać się pojęciem „sieroctwo”. Różnorodność interpretacji pojęcia opieki. Opieka a inne typy działalności ludzkiej - zasadnicze sposoby ujmowania „opieki”, specyficzne cechy opieki, relacje między opieką a pomocą, relacje między opieką a wychowaniem (swoistości i związki). Zakresy opieki – zróżnicowanie opieki ze względu na jej podmiot, przedmiot, charakter, przejawy w ciągu życia jednostki, zaspokajane potrzeby. Kategorie opieki – pojęcie kategorii opieki, charakterystyka opieki, jako kategorii: rodzinnej, moralnej, społecznej, prawnej i wychowawczej. Funkcje opieki – funkcja homeostatyczna – jej warstwa obiektywna i subiektywna, egzystencjalna, regulacyjna, usamodzielniająca, socjalizująca. Zasady opieki wychowawczej – zasada opieki sprawiedliwej, opieki optymalnej, czynnego udziału podopiecznych, wychowawczego charakteru opieki, wychowawczego oddziaływania na potrzeby. Proces opieki – istota procesu opieki, zasadnicze typy procesu opieki, elementy zmienne ewolucyjnego procesu opieki oraz jego struktura. System opieki nad dzieckiem – zasadnicze funkcje systemu opieki i wychowania, główne założenia reformy systemu opieki i wychowania, typy placówek i ich funkcjonowanie w świetle aktualnych dokumentów. Rodzina adopcyjna, jako forma kompensacji sieroctwa dzieci. Podstawy prawne adopcji, adopcja zagraniczna, jawność adopcji, niepowodzenia adopcji i ich przyczyny, specyficzne problemy rodzin adopcyjnych, rola ośrodka adopcyjnego w przygotowaniu adopcji. Rodzina zastępcza, jako środowisko opieki i wychowania – typy rodzin zastępczych, zasady funkcjonowania rodzin, rodzina zastępcza a rodzina adopcyjna, pogotowie rodzinne, jako jedna z zawodowych form opieki zastępczej nad dzieckiem, światowe kierunki w opiece zastępczej. Opiekun-wychowawca w placówce opiekuńczo-wychowawczej. Jego pozytywne i negatywne prezentowane postawy, czynniki postaw opiekuńczych, teoretyczny model opiekuna-wychowawcy, etyczny aspekt zawodu opiekuna – wychowawcy. Wkład pedagogów (m.in. H. Radlińskiej, J. Cz. Babickiego, K. Jeżewskiego, J. Korczaka, K. Lisieckiego, H. Jordana) w rozwój pedagogiki opiekuńczej. Istota samodzielności życiowej, jako celu i środka opieki.
Teaching methods
Wykład dialogowy z zastosowaniem wizualizacji medialnej. Metoda sytuacyjna, aktywizująca. Praca w małych grupach, praca z tekstem. Dyskusja. Prezentacje opracowywane przez studentów.
Learning outcomes and methods of theirs verification
Outcome description
Outcome symbols
Methods of verification
The class form
Assignment conditions
Warunkiem zaliczenia ćwiczeń jest: pozytywna ocena z aktywności podczas zajęć i kolokwium lub pisemnego eseju. W sytuacji nieobecności na zajęciach student porozumiewa się z prowadzącym i ustalają formę nadrobienia zaległości.
Warunkiem zaliczenia wykładów jest: uzyskanie 60% pozytywnych odpowiedzi z testu z pytaniami otwartymi.
Ocena końcowa jest średnią arytmetyczną ocen z ćwiczeń i wykładów.
Dozwolona jest jedna nieobecność na zajęciach bez konieczności jej zaliczania (każdą kolejną nieobecność student zobowiązany jest zaliczyć). Studenci, którzy mają przyznany IOS: udział w zajęciach 50%-60%, wywiązanie się z ustalonych indywidualnie warunków zaliczenia.
Recommended reading
Dąbrowski, Z. (2006a). Pedagogika opiekuńcza w zarysie. T. 1. Olsztyn: Wydawnictwo UWM.
Dąbrowski, Z. (2006b). Pedagogika opiekuńcza w zarysie. T. 2. Olsztyn: Wydawnictwo UWM.
Dąbrowski, Z. (2006c). Pedagogika opiekuńcza. W: B. Śliwerski (red.), Pedagogika. T. 3. Gdańsk: GWP, 253-277.
Dröscher V. (1988). Rodzinne gniazdo. Jak zwierzęta rozwiązują swoje problemy rodzinne. Warszawa.
Gajewska, G. (2023). Opiekuńczość i rodzinność młodych ludzi w trakcie zmian? Wybrane aspekty. Wychowanie w Rodzinie 30(3):13-33. DOI: https://doi.org/10.61905/wwr/177001.
Gajewska G. G. (2020). Współczesne tendencje, problemy oraz wyzwania w opiece i wychowaniu. Teoria, metodyka i praktyka w opinii studentów. Kraków: OW "Impuls".
Gajewska G. (2022). Profesjonalizacja rodzinnej pieczy zastępczej i postaw wobec adopcji dziecka realizowana w szkole wyższej. W: Harewska N., Gajewska, G., Profesjonalizacja rodzinnej pieczy zastępczej. Teoria a praktyka. Kraków: Oficyna Wydawnicza "Impuls".
Gajewska, G. (2009a). Wsparcie dziecka w rozwoju. Konteksty opieki i edukacji. Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza UZ.
Gajewska, G. (2009b). Pedagogika opiekuńcza. Elementy metodyki. Zielona Góra: PEKW Gaja.
Gajewska, G., Doliński, A. (2007). Teoretyczno-metodyczne aspekty warsztatu pracy pedagoga: scenariusze zajęć wychowawczych, T.1, Zielona Góra: PEKW GAJA.
Gajewska, G. G. i Zapeński, P. (2018). Odpowiedzialność w edukacji versus dylematy etyczne pedagogów w kreowaniu postaw jednostkowych uczniów. Horyzonty Wychowania, 17 (41), 135 – 148, DOI: 10.17399/HW.2018.174109.
Każdorazowo uzupełniania i przekazywana studentom.
Further reading
Badora, S. (2013). Człowiek jako istota opiekująca się. Szkice pedagogiczne. Tarnobrzeg.
Brągiel, J. (2018). Postmodernistyczne przemiany w rodzinie. Roczniki Pedagogiczne, vol. 10, nr 4, s.10-21, ISSN: 2080-850X, DOI: http://dx.doi.org/10.18290/rped.2018.10.4-2.
Gate, B., Woods, V. (2022). Przetrwają najżyczliwsi: Jak ewolucja wyjaśnia istotę człowieczeństwa?. Kraków: Copernicus Center Press.
Godawa, G. (2022). Między zaangażowaniem a wypaleniem rodzicielskim: Znaczenie wspólnoty. Roczniki Pedagogiczne, 14(50), 25–38. DOI: 10.18290/rped22144.3.
Godawa, G. (2024). Pedagogia bliskości międzyludzkiej. Kraków: OW „Impuls”.
Gajewska, G. (2019). Funkcje opieki wyznacznikiem zmian przestrzeni współczesnej edukacji dzieci i rodziców. Studia z Teorii Wychowania, Tom X, 1 (26), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe ChAT, s.103-125, https://files.clickweb.home.pl/6a/62/6a62186b-1a29-447c-8731-f1d8d02e8b33.pdf.
Gajewska G. (2016). Transmisja międzypokoleniowa domu w pieczy zastępczej. Problemy Opiekuńczo - Wychowawcze, 10, 3-11.
Gajewska G., Turska E. (2011). Teoretyczno-metodyczne aspekty opieki i wychowania w świetlicy: scenariusze spotkań, programy, T. 12, Zielona Góra.
Górnicka, B. (2016, red.). Zaniedbanie dziecka. Wybrane aspekty zjawiska. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Kierunki realizacji polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2019/2020. Pobrano 11.07.2019r., z: https://www.gov.pl/web/edukacja/podstawowe-kierunki-realizacji-polityki-oswiatowej-panstwa-w-roku-szkolnym-20192020.
Kolankiewicz, M. (2022). Placówki opiekuńczo-wychowawcze. Historia i współczesność. Warszawa: Difin.
Kotarbiński, T. (1976). Medytacje o życiu godziwym. Warszawa: WP.
Krajewska, J. (2017). Jawność przysposobienia jako nieustający problem rodzin adopcyjnych. Problemy Opiekuńczo – Wychowawcze, 557 (2), 24-31
Kozłowski, W. (2006). Jak uczniowie spostrzegają opiekuńcze zachowania nauczycieli? Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 3, 3-8. Marzec-Holka K. (2004). Dzieciobójstwo. Przestępstwo uprzywilejowane. Bydgoszcz.
Muszyńska, E. (2012). Miejsce opieki we współczesnej pedagogice. Rocznik Lubuski, 38(2), 91-104
