1. SylabUZ
2. Faculty of Social Sciences
3. winter term 2022/2023
4. Pedagogy - Second-cycle studies leading to MS degree
5. Contemporary Problems in Social Care and Education

Generate PDF for this page

Contemporary Problems in Social Care and Education - course description

Aim of the course

Celem przedmiotu jest:

1. Poznanie i przeanalizowanie współczesnych teoretycznych, metodycznych i praktycznych problemów opieki i wychowania w Polsce i na Świecie w tym wielu aspektów dotyczących systemu oświatowego (np. diagnozowania, warsztatu nauczyciela, nauczyciela wychowawcy, doskonalenia zawodowego, wypalenia zawodowego, stosowania nowych technologii w pracy wychowawczej i opiekuńczej szkoły, współpracy z rodzicami i innymi interesariuszami zewnętrznymi, podnoszenia kultury pedagogicznej rodziców;
2. Kształtowanie umiejętności wzmacniania u siebie i innych, w tym uczniów, wychowanków, podopiecznych samodzielności życiowej, logicznego i krytycznego myślenia, podstaw etycznych, zainteresowań, rozwiązywania problemów i przekazywania – popularyzacji wiedzy.

Prerequisites

Save changes

Ogólna wiedza z zakresu opieki i wychowania, metodycznych uwarunkowań organizacji i funkcjonowania form (instytucji) opieki i wychowania, ich systemowego integrowania oraz realnej rzeczywistości opiekuńczo-wychowawczej w Polsce.

Scope

Problematyka wykładów:

1. Współczesne problemy opieki i wychowania. Wprowadzenie do problematyki z perspektywy polskiej i światowej.
2. Problemy z systemem opieki i wychowania w Polsce. Problemy opieki i wychowania w tworzących się systemach lokalnych a model placówki opiekuńczo-wychowawczej.
3. Współczesne polskie problemy z realizacją kierunków przemian w opiece i wychowaniu ustalonych w Unii Europejskiej. Współczesne światowe problemy opieki i wychowania na przykładzie raportów UNICEF 2005-2013. 4.1.Standardy opiekuńcze w państwach Unii Europejskiej propozycja 2001 r. Alternatywy opieki instytucjonalne 1999 r.
4. Teoria opieki i wychowania. Związki, zależności, współczesne problemy.
5. Środowisko życia dzieci i ich rodzin – jego modernizacja opiekuńczo-wychowawcza (nadawanie wartości edukacyjnych. Ciągłość i zmiana w procesie opieki i wychowania dziecka koniecznością i warunkiem prawidłowego rozwoju).
6. Innowacje w opiece i wychowaniu (wybrane przykłady, współczesne problemy i tendencje).
7. Problemy z pedagogicznym wspomaganiem rodziny i stanem kultury pedagogicznej społeczeństwa, rolą państwa i organizacji pozarządowych w opiece i wychowaniu.
8. Współczesne problemy z profesjonalizacją warsztatu wychowawcy-opiekuna i wypaleniem zawodowym. Współczesne problemy z samodzielnością w procesie opieki i wychowania.
9. Współczesne problemy z adopcją, jako rodzinną opieką zastępczą.
10. Współczesne problemy rodzinnej pieczy zastępczej.
11. Współczesne problemy instytucjonalnej pieczy zastępczej.
12. Współczesne problemy diagnozy w opiece i wychowaniu. Współczesne problemy metodyk pracy opiekuńczo-wychowawczej. Współczesne problemy z efektywnością opieki i wychowania.

Problematyka ćwiczeń:

 

1. Pojęcie oraz cele opieki i wychowania. Przypomnienie istoty oraz celów opieki i wychowania. Swoistości i zależności tych procesów. Podmiotowość w opiece i wychowaniu.

1. Współczesne tendencje zmian w opiece nad dzieckiem i rodziną w Polsce i Europie. Uzwględnienie aspektów dotyczących systemu oświatowego (np. diagnozowania, warsztatu nauczyciela, nauczyciela wychowawcy, doskonalenia zawodowego, wypalenia zawodowego, stosowania nowych technologii w pracy wychowawczej i opiekuńczej szkoły, współpracy z rodzicami i innymi interesariuszami zewnętrznymi, podnoszenia kultury pedagogicznej rodziców;

1. Zasady pomocy, najważniejsze problemy: wspieranie rodziny zagrożonej dysfunkcją, rozwój form opieki dziennej w środowisku, promocja rodzinnych form opieki, zmniejszanie się liczby instytucji zastępujących rodzinę, modyfikacje w instytucjach, krótki pobyt poza rodziną, proces reintegracji, indywidualizacja wszelkich przedsięwzięć, profesjonalizacja w opiece i wychowaniu, planowanie stałości opieki, ewaluacja.
2. Trudności związane z wdrażaniem reformy systemu opieki w Polsce.
3. Pomoc dziecku i rodzinie w środowisku lokalnym. Wsparcie rodziny w zreformowanym systemie opieki, koordynacja działań podmiotów udzielających wsparcia, programy wspierania rodziny w Polsce i w Europie, przykłady dobrej praktyki na świecie: Ośrodki Rodziny, Konferencje Grupy Rodzinnej.
4. Specyficzne problemy organizacji procesu opieki i wychowania w placówkach opiekuńczo-wychowawczych. Trudności i bariery w działalności placówek socjalizacyjnych, interwencyjnych. Rola i pozycja wychowawcy. Modyfikacje i innowacje w opiece instytucjonalnej w Polsce i na świecie.
5. Wspieranie samodzielności życiowej w opiece i wychowaniu. Proces dochodzenia do samodzielności życiowej wychowanków placówek opieki zastępczej. Dynamika rozwoju samodzielności dziecka. Rozwijanie samodzielności dziecka w rodzinie w różnych okresach rozwojowych. Problemy rozwoju samodzielności w opiece zastępczej. Trudności w usamodzielnianiu wychowanków i ich ograniczanie (formy i metody pracy w procesie usamodzielniania, indywidualny program usamodzielnienia, grupy usamodzielnień, mieszkania chronione). Opieka następcza – wsparcie po uzyskaniu pełnoletności i opuszczeniu placówki.
6. Problemy rodzicielstwa adopcyjnego i zastępczego w Polsce i na świecie. Kwalifikowanie i przygotowanie kandydatów do rodzicielstwa adopcyjnego i zastępczego, swoiste trudności w funkcjonowaniu rodzin, adopcje dzieci starszych i ze specjalnymi potrzebami, wsparcie udzielane rodzinom, zapobieganie niepowodzeniom adopcyjnym.
7. Społeczność lokalna. Elementy konstytuujące społeczność lokalną, rola więzi społecznej (w tym więzi sąsiedzkiej), sposoby i skutki aktywizacji społeczności lokalnej na rzecz efektywności opiekuńczo-wychowawczej. Działalność organizacji pozarządowych, jako przejaw aktywności społeczności lokalnej. Budowanie lokalnego sytemu opieki nad dzieckiem i rodziną – stan aktualny i nowe perspektywy. Sieci wsparcia społecznego. Pojęcia: wsparcie i oparcie w środowisku, typy i cele wsparcia, podmioty oparcia dla dzieci i dorosłych, „spirala życzliwości” S. Kawuli, znaczenie pierwotnej sieci wsparcia, umiejętności i techniki przydatne w pracy osoby udzielającej wsparcia, grupy wsparcia, jako typowa grupa samopomocowa.
8. Wsparcie rówieśnicze, jako forma samopomocy młodzieży. Istota i rodzaje wsparcia rówieśniczego, ograniczenia i bariery wsparcia rówieśniczego, idea programu „Starszy Brat, Starsza Siostra”.
9. Instytucje publiczne koordynujące opiekę i wychowanie dziecka. Rola Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie i Ośrodka Adopcyjnego.

Teaching methods

Wykłady – wykład konwersatoryjny połączony z prezentacją multimedialną.

Ćwiczenia – praca w grupach, możliwa realizacja projektu opisowo-modyfikującego rzeczywistość opiekuńczo-wychowawczą z zastosowaniem wiedzy ogólnej z zakresu współczesnych problemów opieki i wychowania w Polsce wynikających z porównań z innymi, wybranymi krajami na świecie (forma do wyboru z uwzględnieniem potrzeb studenta: pisemna lub/i z prezentacją medialną i dyskusją przed grupą. Dyskusja, burza mózgów.

 

Learning outcomes and methods of theirs verification

Outcome description	Outcome symbols	Methods of verification	The class form

Assignment conditions

Wykłady

Zaliczeniem wykładu jest aktywne uczestnictwo w zajęciach oraz egzamin pisemny z treści ćwiczeń i wykładów. Egzamin jest pracą pisemną, z progami punktowymi. Warunkiem oceny pozytywnej jest uzyskanie 50% pozytywnych odpowiedzi.

Ćwiczenia

Zaliczenie ćwiczeń odbywa się na podstawie oceny poziomu aktywnego i merytorycznego uczestnictwa w zajęciach (20% oceny), oceny z kolokwium połówkowego i końcowego (80%). Kolokwia są pracami pisemnymi. Ocenę pozytywną z kolokwiów, z progami punktowymi, stanowi 50% pozytywnych odpowiedzi.

Ocena końcowa

Ocena ostateczna jest oceną z egzaminu.

Recommended reading

1. Brągiel, J., Górnicka, B. (2020). Rodzina w kręgu ponowoczesnych przemian i wyzwań niepełnosprawności. Kraków.
2. Dąbrowski, Z. (2006a). Pedagogika opiekuńcza w zarysie (t. 1). Olsztyn.
3. Dąbrowski, Z. (2006b). Pedagogika opiekuńcza w zarysie (t. 2). Olsztyn.
4. Dąbrowski, Z. (2006c). Pedagogika opiekuńcza. W: B. Śliwerski (red.), Pedagogika (t. 3, Subdyscypliny wiedzy pedagogicznej) (s. 253–277). Gdańsk.
5. Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu. Komunikat Komisji Europejskiej, Bruksela, 3.3.2010, dostęp: 15.03.2019: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/LSU/?uri=CELEX:52010DC2020; http://ec.europa.eu/europe2020/index_pl.htm
6. Gajewska G. (2020). Współczesne tendencje, problemy oraz wyzwania w opiece i wychowaniu. Teoria, metodyka i praktyka w opinii studentów. Kraków: OW "Impuls".
7. Gajewska, G. (2009a). Wsparcie dziecka w rozwoju. Konteksty opieki i edukacji. Zielona Góra.
8. Gajewska, G. (2009b). Pedagogika opiekuńcza. Elementy metodyki. Zielona Góra.
9. Łobocki, M. (2004). Teoria wychowania w zarysie, Kraków.
10. Muszyńska, E. (2012). Miejsce opieki we współczesnej pedagogice. Rocznik Lubuski, 38(2), 91-104.
11. Stelmaszuk, Z.W. (red., 1999). Współczesne kierunki w opiece nad dzieckiem, Warszawa.
12. Stelmaszuk Z.W., red., Zmiany w systemie opieki nad dziećmi i młodzieżą: perspektywa europejska, Katowice 2001.
13. Zajdel K., Znaczenie oceniania w przebiegu życia, Zielona Góra 2015.
14. Analiza stron internetowych, np.: www.unicef.pl (raporty o opiece na świecie), strony ukazujące innowacje w opiece i wychowaniu na świecie i w środowiskach lokalnych, ekspertyzy Rady Europy dotyczące spraw opieki i wychowania dzieci.
15. Aktualne przepisy prawa regulujące funkcjonowanie systemu opieki i wychowania w Polsce i wybrane w Europie: ustawy, rozporządzenia.
16. Każdorazowo uaktualniana, ustalana i przekazywana przez prowadzącego zajęcia.

Further reading

1. Andrzejewski, M., Jadach, K. (red.) (2018). Prawna ochrona rodziny – skrypt dla studentów pedagogiki i innych nauk społecznych. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
2. Czasopismo: „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze” – numery z ostatnich pięciu lat.
3. Badora S., Dlaczego warto oddać głos przeciw pojęciu sieroctwo, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze” 2014, 2.
4. Fengler J., Pomaganie męczy: wypalenie w pracy zawodowej, Gdańsk 2001.
5. Gajewska G., Teoretyczne podstawy działalności opiekuńczo-wychowawczej, czyli o meandrach naukowych opracowanych w Polsce koncepcji oraz ich umiędzynarodawiania i rozwoju w rozstrzygnięciu odpowiedzi na pytanie: Czy opieka i wsparcie mogą być zadaniem całożyciowym? W: Opieka i wsparcie jako zadanie całożyciowe : Studia z pedagogiki opiekuńczej / pod red. Czesława Kustry, Małgorzaty Fopki-Kowalczyk i Agnieszki Bandury . Toruń 2017

6. Gajewska, G. G. (2021). Piecza zastępcza w pandemii w percepcji osób zaangażowanych w jej sprawowanie. Horyzonty Wychowania. W druku.

7. Gajewska G., Transmisja domu w pieczy zastępczej. "Problemy Opiekuńczo - Wychowawcze" 2016, nr 10.
8. Gajewska G., Rodzinna opieka zastępcza: z perspektywy województwa lubuskiego, Zielona Góra 2009.
9. Gajewska G., Wybrane elementy ogólnej metodyki współpracy wychowawców, pedagogów, opiekunów z rodziną, [w:]  Współpraca z rodzicami: wskazówki, programy, scenariusze spotkań, red. G. Gajewska, J. Gajewska, T. I,, Zielona Góra 2012.
10. Gajewska G., Edukacja środowiskowa w przestrzeni życiowej dzieci i młodzieży, Toruń 2002.
11. Gajewska G., Doliński A., Teoretyczno-metodyczne aspekty warsztatu pracy pedagoga: scenariusze zajęć wychowawczych, T.I oraz kolejne tomy serii, 2007.
12. Gnitecki J., Wprowadzenie do pedagogiki ogólnej, Poznań 2007.
13. Gorczowska J., Współpraca wielodyscyplinarna jako kluczowy element w pracy z dzieckiem i rodziną – model brytyjski, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze” 2013, 6.
14. Gruca – Miąsik, U. (2018). Rozumowanie moralne  - osoba, rozwój, wychowanie. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, ISBN 978-83-7996-574-8.
15. Harewska, N. (2016). Szanse i bariery w profesjonalizacji opiekunów zastępczych. Problemy Opiekuńczo – Wychowawcze, 5, 17-24.
16. Informacja Rady Ministrów o realizacji w roku 2017 Ustawy z dnia 9 czerwca 2011r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Dz. U. z 2018r. poz. 998, z późn. zm.). Dostęp: 5.02.2019: https://www.gov.pl/web/rodzina/informacja-rady-ministrow2017.

17. Kolankiewicz, M. (2020). Zasady systemu pieczy zastępczej-dylematy praktyki. Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 8, 29-43. DOI: 10.5604/01.3001.0014.4252.

18. Kolankiewicz, M. (2019). Efekty zmian w systemie pieczy zastępczej w latach 2012-2017. Polityka Społeczna, 46, 2(539), 12-18.
19. Kozdrowicz E., red., Adopcyjne rodzicielstwo: dylematy, nadzieje, wyzwania, Warszawa 2013.
20. Kwak A., red., Z opieki zastępczej w dorosłe życie: założenia a rzeczywistość, Warszawa 2006.

21. Marzec – Holka K. (2012), Powroty dzieci z rodzin zastępczych do placówek opiekuńczo – wychowawczych. Bydgoszcz.

22. Nowakowska, E. (2018). Wybrane aspekty systemu opieki zastępczej w Niemczech. Problemy Opiekuńczo – Wychowawcze, 572 (7): 35-43; DOI: 10.5604/01.3001.0012.4715.

23. Przeperski J. (2015). Konferencja Grupy Rodzinnej w teorii i praktyce pracy socjalnej z rodziną. Toruń: Wyd. Edukacyjne „Akapit”.

24. Pyżalski, J., Plichta, P. (2007). Kwestionariusz obciążeń zawodowych pedagoga (KOZP). Podręcznik. Łódź.

25. Raport NIK z 4.04.2017r. W sprawie działania powiatów na rzecz tworzenia i wsparcia rodzin zastępczych. data dostępu: 11.09.2017: https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/nik-o-dzialaniach-powiatow-na-rzecz-tworzenia-i-nbsp-wsparcia-rodzin-zastepczych.html

26. Raport NIK: Informacja o wynikach kontroli Funkcjonowanie świetlic szkolnych. Nr ewid. 40/2017/P/16/092/LSZ data 13.09.2017: https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/nik-o-funkcjonowaniu-swietlic-szkolnych.html

27. Racław-Markowska M., red., Pomoc dzieciom i rodzinie w środowisku lokalnym: debata o nowym systemie, Warszawa 2005.
28. Racław M. (2017). Zinstrumentalizowane rodzicielstwo. Rodziny zastępcze – między usługą a odruchem serca. Perspektywa socjologiczna. Wydawnictwo Edukacyjne AKAPIT, Toruń.
29. Rurka A., Rola stowarzyszeń i organizacji pozarządowych w realizacji polityki społecznej we Francji, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze” 2009, 10.
30. Rurka A., Hardy G., Defays Ch. (2013). Proszę nie pomagaj mi! Paradoks pomocy narzuconej. Warszawa: Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich.

31. Ruszkowska, M. (2020). Funkcjonowanie placówek opiekuńczo – wychowawczych w czasie pandemii. Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 10, 67-75. DOI: 10.5604/01.3001.0014.5974.

32. Literatura każdorazowo ustalana przez prowadzącego.

 

Notes

Modified by dr hab. Grażyna Gajewska, prof. UZ (last modification: 24-04-2022 09:25)