1. SylabUZ
2. Wydział Nauk Społecznych
3. semestr zimowy 2020/2021
4. Pedagogika specjalna - jednolite magisterskie
5. Podstawy edukacji i rehabilitacji osób z niepełnosprawnością intelektualną

Wygeneruj PDF dla tej strony

Podstawy edukacji i rehabilitacji osób z niepełnosprawnością intelektualną - opis przedmiotu

Cel przedmiotu

Zapoznanie studentów z problematyką edukacji i rehabilitacji oraz społecznej integracji, inkluzji i normalizacji życia dzieci, młodzieży i dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną oraz zagadnieniami dotyczącymi istoty, koncepcji, etiologii, diagnozy, profilaktyki niepełnosprawności intelektualnej

Wymagania wstępne

Zapisz zmiany

Wiedza z zakresu przedmiotów: pedagogika specjalna, psychologia rozwoju człowieka w ciągu życia, psychologia kliniczna

Zakres tematyczny

Wykłady:

Pedagogika osób z niepełnosprawnością intelektualną, jako swoisty system o charakterze teoretycznym i praktycznym w procesie przemian; przedmiot zainteresowań, cele, zadania i rys historyczny. Wielowymiarowość procesu rehabilitacji osób z niepełnosprawnością intelektualną oraz współczesne systemy ich kształcenia (w Polsce i innych krajach); istota, zadania, cele rehabilitacji i edukacji osób z niepełnosprawnością intelektualną. 

Koncepcje, perspektywy badawcze, interpretacje istoty i kryteria diagnostyczne niepełnosprawności intelektualnej, ich konsekwencje dla edukacji i rehabilitacji osób z tą niepełnosprawnością. Rola i upodmiotowienie osoby z niepełnosprawnością intelektualną w procesie rehabilitacji.

Osoba z niepełnosprawnością intelektualną w perspektywie ekosystemu. Społeczno-ekologiczne ujęcie niepełnosprawności intelektualnej i jego konsekwencje dla systemu wsparcia, kształcenia i rehabilitacji osób z tą niepełnosprawnością.

Proces normalizacji, społecznej integracji i inkluzji osób z niepełnosprawnością intelektualną; założenia, koncepcje, zasady, środowiskowo-pedagogiczne uwarunkowania, możliwości i formy realizacji.Mapa problemów w dyskursie na temat społecznej i edukacyjnej integracji oraz inkluzji społecznej osób z niepełnosprawnością intelektualną w Polsce. Ocena jakości współczesnych rozwiązań w kształceniu i rehabilitacji tych osób w Polsce i innych krajach. 

Rola pedagogów specjalnych, nauczycieli i innych profesjonalistów w procesie rehabilitacji i edukacji osób z niepełnosprawnością intelektualną. Problemy współczesnego kształcenia nauczycieli-pedagogów specjalnych, krytyczna analiza ich profesjonalnego przygotowania, 

Koncepcje edukacji włączającej. Problemy włączania uczniów/osób z niepełnosprawnością intelektualną w przestrzeń ogólnodostępnej edukacji. Organizacja edukacji specjalnej osób z niepełnosprawnością intelektualną, jej wielotorowość i zróżnicowanie; analiza kryteriów owego zróżnicowania, np. ze względu na zakres i miejsce udzielania wsparcia;.efektywność tych form kształcenia w kontekście badań absolwentów.

Problemy rodzin osób z niepełnosprawnością intelektualną i możliwości ich wspierania. Podmiotowa rola rodziny w rehabilitacji osób z niepełnosprawnością intelektualną. Problemy dorosłości osób z niepełnosprawnością intelektualną; kwestie usamodzielniania, autonomii, wspierania, normalizacji życia, przygotowania do pracy, społecznej integracji. Funkcjonowanie placówek dla osób dorosłych dotkniętych tą niepełnosprawnością w kontekście współczesnych koncepcji rehabilitacji osób z niepełnosprawnościami.

Kwestie deinstytucjonalizacji i możliwości inkluzji społecznej dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną. Wskazanie najistotniejszych współczesnych problemów w życiu, edukacji i rehabilitacji osób z niepełnosprawnością intelektualną w celu ich eliminowania - konieczność uwrażliwiania społeczeństwa na potrzeby tych osób, usuwania negatywnych postaw i uprzedzeń, wskazywanie możliwości normalizacji życia we wszystkich jego sferach - edukacyjnej, rodzinnej, społecznej, zawodowej itp. Współczesne cywilizacyjne zagrożenia dla zdrowia i życia ludzi, jako swoiste wyzwanie dla procesu rehabilitacji i edukacji osób z niepełnosprawnością intelektualną

Ćwiczenia: 

Niepełnosprawność intelektualna i osoba z tą niepełnosprawnością w perspektywie historycznej. Przemiany w społecznych postawach wobec tych osób i możliwości ich edukacji, rehabilitacji, integracji i normalizacji warunków życia.

Koncepcje, perspektywy badawcze niepełnosprawności intelektualnej, np. psychobiologiczna, psychorozwojowa, psychospołeczna i pedagogiczna; analiza ujęć istoty i kryteriów diagnostycznych tej niepełnosprawności w klasyfikacjach ICD-10 i ICD-11 (Międzynarodowej Klasyfikacji Statystycznej Chorób i Problemów Zdrowotnych WHO), DSM-5 (Klasyfikacji Zaburzeń Psychicznych APA), ICF (Międzynarodowej Klasyfikacji Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia WHO) oraz AAiDD (Amerykańskiego Towarzystwa Niepełnosprawności Intelektualnej i Rozwojowej). Krytyczna analiza kryteriów diagnostycznych niepełnosprawności intelektualnej (z uwzględnieniem najnowszych badań inteligencji) i ich konsekwencji dla oceny możliwości rozwoju i funkcjonowania osób z niepełnosprawnością intelektualną.

Społeczno-ekologiczny wymiar niepełnosprawności intelektualnej i znaczenie zindywidualizowanego czy spersonalizowanego wsparcia dla funkcjonowania osób z niepełnosprawnością intelektualną; problemy diagnozy i określania zakresu wsparcia oraz warunków jego udzielania. Ustalanie profilu wsparcia tych osób w oparciu o koncept Schalocka.

Znaczenie etiologii w diagnozie niepełnosprawności intelektualnej, jej wieloczynnikowy charakter. Zapobieganie niepełnosprawności intelektualnej jako forma wsparcia; wiązanie etiologii z zapobieganiem i wsparciem w procesie całożyciowej edukacji i rehabilitacji osób z różnym stopniem niepełnosprawności intelektualnej. Potrzeba refleksyjnego podejścia do stopniowania nasilenia niepełnosprawności intelektualnej; możliwości jej zastąpienia zracjonalizowanym systemem wsparcia. 

Charakterystyka osób z niepełnosprawnością intelektualną z uwzględnieniem charakterystyki procesów orientacyjno-poznawczych, zaburzeń rozwoju sfery intelektualnej i rozwoju mowy itp. Wybrane zespoły zaburzeń genetycznych i chromosomowych, np. zespół Downa, Williamsa, Aperta. Możliwości terapii tych osób.

Problemy społecznego funkcjonowania osób z niepełnosprawnością intelektualną w zależności od wieku; w rodzinie, systemie edukacji, lokalnym środowisku, w sytuacji zatrudnienia.

Prawa osób z niepełnosprawnością intelektualną; problem ich respektowania i przestrzegania. Osoby z niepełnosprawnością intelektualną wobec współczesnych wyzwań i zagrożeń.

Metody kształcenia

Wykład problemowy, praca indywidualna i w grupach, dyskusja problemowa

Efekty uczenia się i metody weryfikacji osiągania efektów uczenia się

Opis efektu	Symbole efektów	Metody weryfikacji	Forma zajęć

Warunki zaliczenia

Ćwiczenia (zaliczenie na ocenę) – aktywność studenta na zajęciach: opracowanie i prezentacja w czasie ćwiczeń zagadnień, problemów przewidzianych w programie przedmiotu (metody kształcenia: praca indywidualna i w grupach, dyskusja problemowa),
Narzędzie weryfikacji: przygotowane, adekwatnie do danego tematu zajęć, zagadnienia problemowe;
przykładowe problemy dyskutowane na zajęciach:
- współczesne rozwiązania w procesie rehabilitacji i edukacji osób z niepełnosprawnością intelektualną 
- realizacyjne słabości edukacji integracyjnej i włączającej osób z niepełnosprawnością intelektualną 
- upodmiotowienie dziecka/osoby z niepełnosprawnością intelektualną w procesie rehabilitacji i kształcenia
Wykłady - egzamin ustny z zagadnień programowych wykładów opracowanych w formie pytań (student losuje 3 pytania); warunkiem zaliczenia jest 60% poprawnych odpowiedzi na pytania (punktowane: 1-5 pkt.). Warunkiem przystąpienia do egzaminu jest pozytywna ocena ćwiczeń.
Ocena końcowa - na ocenę z przedmiotu składa się ocena z ćwiczeń (50%) i z egzaminu (50%). Warunkiem zaliczenia przedmiotu są pozytywne oceny z ćwiczeń i egzaminu

Literatura podstawowa

 

1. Bobińska K., Pietras K., Gałecki K. (red.) (2012) Niepełnosprawność intelektualna – etiopatogeneza, epidemiologia, diagnoza, terapia, Wrocław, Wyd. Continuo
2. Janiszewska-Nieścioruk, Z., Maciarz, A. (2006). Współczesne problemy pedagogiki osób z niepełnosprawnością intelektualną, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
3. Janiszewska-Nieścioruk Z., Mróz A., Gembara U. (red.) (2018) (Nie)nowe problemy rozwoju, edukacji i rehabilitacji osób z niepełnosprawnością intelektualną, Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza UZ
4. Kościelska, M. (2000). Oblicza upośledzenia. Warszawa: PWN.
5. Twardowski A. (2012), Wczesne wspomaganie rozwoju dzieci z niepełnosprawnościami w środowisku rodzinnym, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
6. Kościelska, M. (2004). Niechciana seksualność. Warszawa: Wyd. Jacek Santorski
7. Kowalik, S. (2007) Psychologia rehabilitacji, Warszawa, Wyd. AiP
8. Krause, A. (2010). Współczesne paradygmaty pedagogiki specjalnej, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
9. Obuchowska, I. (1999). Dziecko niepełnosprawne w rodzinie. Warszawa: WSiP.
10. Wyczesany, J. (2011). Pedagogika upośledzonych umysłowo. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
11. Żółkowska, T. (2004). Wyrównywanie szans społecznych osób z niepełnosprawnością intelektualną, Szczecin: Oficyna IN PLUS.
12. Sęk, H. (2014). Psychologia kliniczna. Warszawa: PWN
13. Smith, D., D. (2008). Pedagogika specjalna, Warszawa: PWN.

Literatura uzupełniająca

1. Dykcik, W. (2001). Pedagogika specjalna. Poznań: Wyd. UAM.
2. Gajdzica, Z. (2007). Edukacyjne konteksty bezradności społecznej osób z lekkim upośledzeniem umysłowym, Katowice: Wyd. UŚ.
3. Gustavsson, A., Zakrzewska-Manterys, E. (1997). Upośledzenie w społecznym zwierciadle, Warszawa: Wyd. Żak
4. Kielin J. (2013) Rozwój daje radość. Gdańsk: Wydawnictwo GWP
5. Kościelska, M. (1998). Trudne macierzyństwo, Warszawa: PWN
6. Krause, A. (2010). Współczesne paradygmaty pedagogiki specjalnej, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”
7. Sadowska, S. (2006). Jakość życia uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”
8. Twardowski A. (red.) (2006) Wspomaganie dzieci z genetycznie uwarunkowanymi wadami rozwoju i ich rodzin, Poznań, PTP          
9. Żyta, A. (2004). Rodzeństwo osób z głębszą niepełnosprawnością intelektualną. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Uwagi

Oferta dla chętnych: wizytacja i hospitacja zajęć w wybranej formie edukacji osób z niepełnosprawnością intelektualną oraz w placówce dla dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną.

 

Zmodyfikowane przez dr hab. Jarosław Bąbka, prof. UZ (ostatnia modyfikacja: 17-04-2020 10:55)