Poznanie i przeanalizowanie współczesnych teoretycznych, metodycznych i praktycznych problemów opieki i wychowania w Polsce i na Świecie w tym wielu aspektów dotyczących systemu oświatowego (np. diagnozowania, warsztatu nauczyciela, nauczyciela wychowawcy, doskonalenia zawodowego, wypalenia zawodowego, stosowania nowych technologii w pracy wychowawczej i opiekuńczej szkoły, współpracy z rodzicami i innymi interesariuszami zewnętrznymi, podnoszenia kultury pedagogicznej rodziców;
Kształtowanie umiejętności wzmacniania u siebie i innych, w tym uczniów, wychowanków, podopiecznych samodzielności życiowej, logicznego i krytycznego myślenia, podstaw etycznych, zainteresowań, rozwiązywania problemów i przekazywania – popularyzacji wiedzy.
Wymagania wstępne
Ogólna wiedza z zakresu opieki i wychowania, metodycznych uwarunkowań organizacji i funkcjonowania form (instytucji) opieki i wychowania, ich systemowego integrowania oraz realnej rzeczywistości opiekuńczo-wychowawczej w Polsce.
Zakres tematyczny
Problematyka wykładów:
Współczesne problemy opieki i wychowania. Wprowadzenie do problematyki z perspektywy polskiej i światowej.
Problemy z systemem opieki i wychowania w Polsce. Problemy opieki i wychowania w tworzących się systemach lokalnych a model placówki opiekuńczo-wychowawczej.
Współczesne polskie problemy z realizacją kierunków przemian w opiece i wychowaniu ustalonych w Unii Europejskiej. Współczesne światowe problemy opieki i wychowania na przykładzie raportów UNICEF 2005-2013. 4.1.Standardy opiekuńcze w państwach Unii Europejskiej propozycja 2001 r. Alternatywy opieki instytucjonalne 1999 r.
Teoria opieki i wychowania. Związki, zależności, współczesne problemy.
Środowisko życia dzieci i ich rodzin – jego modernizacja opiekuńczo-wychowawcza (nadawanie wartości edukacyjnych. Ciągłość i zmiana w procesie opieki i wychowania dziecka koniecznością i warunkiem prawidłowego rozwoju).
Innowacje w opiece i wychowaniu (wybrane przykłady, współczesne problemy i tendencje).
Problemy z pedagogicznym wspomaganiem rodziny i stanem kultury pedagogicznej społeczeństwa, rolą państwa i organizacji pozarządowych w opiece i wychowaniu.
Współczesne problemy z profesjonalizacją warsztatu wychowawcy-opiekuna i wypaleniem zawodowym. Współczesne problemy z samodzielnością w procesie opieki i wychowania.
Współczesne problemy z adopcją, jako rodzinną opieką zastępczą.
Współczesne problemy rodzinnej pieczy zastępczej.
Współczesne problemy instytucjonalnej pieczy zastępczej.
Współczesne problemy diagnozy w opiece i wychowaniu. Współczesne problemy metodyk pracy opiekuńczo-wychowawczej. Współczesne problemy z efektywnością opieki i wychowania.
Problematyka ćwiczeń:
Pojęcie oraz cele opieki i wychowania. Przypomnienie istoty oraz celów opieki i wychowania. Swoistości i zależności tych procesów. Podmiotowość w opiece i wychowaniu.
Współczesne tendencje zmian w opiece nad dzieckiem i rodziną w Polsce i Europie. Uzwględnienie aspektów dotyczących systemu oświatowego (np. diagnozowania, warsztatu nauczyciela, nauczyciela wychowawcy, doskonalenia zawodowego, wypalenia zawodowego, stosowania nowych technologii w pracy wychowawczej i opiekuńczej szkoły, współpracy z rodzicami i innymi interesariuszami zewnętrznymi, podnoszenia kultury pedagogicznej rodziców;
Zasady pomocy, najważniejsze problemy: wspieranie rodziny zagrożonej dysfunkcją, rozwój form opieki dziennej w środowisku, promocja rodzinnych form opieki, zmniejszanie się liczby instytucji zastępujących rodzinę, modyfikacje w instytucjach, krótki pobyt poza rodziną, proces reintegracji, indywidualizacja wszelkich przedsięwzięć, profesjonalizacja w opiece i wychowaniu, planowanie stałości opieki, ewaluacja.
Trudności związane z wdrażaniem reformy systemu opieki w Polsce.
Pomoc dziecku i rodzinie w środowisku lokalnym. Wsparcie rodziny w zreformowanym systemie opieki, koordynacja działań podmiotów udzielających wsparcia, programy wspierania rodziny w Polsce i w Europie, przykłady dobrej praktyki na świecie: Ośrodki Rodziny, Konferencje Grupy Rodzinnej.
Specyficzne problemy organizacji procesu opieki i wychowania w placówkach opiekuńczo-wychowawczych. Trudności i bariery w działalności placówek socjalizacyjnych, interwencyjnych. Rola i pozycja wychowawcy. Modyfikacje i innowacje w opiece instytucjonalnej w Polsce i na świecie.
Wspieranie samodzielności życiowej w opiece i wychowaniu. Proces dochodzenia do samodzielności życiowej wychowanków placówek opieki zastępczej. Dynamika rozwoju samodzielności dziecka. Rozwijanie samodzielności dziecka w rodzinie w różnych okresach rozwojowych. Problemy rozwoju samodzielności w opiece zastępczej. Trudności w usamodzielnianiu wychowanków i ich ograniczanie (formy i metody pracy w procesie usamodzielniania, indywidualny program usamodzielnienia, grupy usamodzielnień, mieszkania chronione). Opieka następcza – wsparcie po uzyskaniu pełnoletności i opuszczeniu placówki.
Problemy rodzicielstwa adopcyjnego i zastępczego w Polsce i na świecie. Kwalifikowanie i przygotowanie kandydatów do rodzicielstwa adopcyjnego i zastępczego, swoiste trudności w funkcjonowaniu rodzin, adopcje dzieci starszych i ze specjalnymi potrzebami, wsparcie udzielane rodzinom, zapobieganie niepowodzeniom adopcyjnym.
Społeczność lokalna. Elementy konstytuujące społeczność lokalną, rola więzi społecznej (w tym więzi sąsiedzkiej), sposoby i skutki aktywizacji społeczności lokalnej na rzecz efektywności opiekuńczo-wychowawczej. Działalność organizacji pozarządowych, jako przejaw aktywności społeczności lokalnej. Budowanie lokalnego sytemu opieki nad dzieckiem i rodziną – stan aktualny i nowe perspektywy. Sieci wsparcia społecznego. Pojęcia: wsparcie i oparcie w środowisku, typy i cele wsparcia, podmioty oparcia dla dzieci i dorosłych, „spirala życzliwości” S. Kawuli, znaczenie pierwotnej sieci wsparcia, umiejętności i techniki przydatne w pracy osoby udzielającej wsparcia, grupy wsparcia, jako typowa grupa samopomocowa.
Wsparcie rówieśnicze, jako forma samopomocy młodzieży. Istota i rodzaje wsparcia rówieśniczego, ograniczenia i bariery wsparcia rówieśniczego, idea programu „Starszy Brat, Starsza Siostra”.
Instytucje publiczne koordynujące opiekę i wychowanie dziecka. Rola Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie i Ośrodka Adopcyjnego.
Metody kształcenia
Wykłady – wykład konwersatoryjny połączony z prezentacją multimedialną.
Ćwiczenia – praca w grupach, możliwa realizacja projektu opisowo-modyfikującego rzeczywistość opiekuńczo-wychowawczą z zastosowaniem wiedzy ogólnej z zakresu współczesnych problemów opieki i wychowania w Polsce wynikających z porównań z innymi, wybranymi krajami na świecie (forma do wyboru z uwzględnieniem potrzeb studenta: pisemna lub/i z prezentacją medialną i dyskusją przed grupą. Dyskusja, burza mózgów.
Efekty uczenia się i metody weryfikacji osiągania efektów uczenia się
Opis efektu
Symbole efektów
Metody weryfikacji
Forma zajęć
Warunki zaliczenia
Wykłady
Zaliczeniem wykładu jest aktywne uczestnictwo w zajęciach oraz egzamin pisemny z treści ćwiczeń i wykładów. Egzamin jest pracą pisemną, z progami punktowymi. Warunkiem oceny pozytywnej jest uzyskanie 50% pozytywnych odpowiedzi.
Ćwiczenia
Zaliczenie ćwiczeń odbywa się na podstawie oceny poziomu aktywnego i merytorycznego uczestnictwa w zajęciach (20% oceny), oceny z kolokwium połówkowego i końcowego (80%). Kolokwia są pracami pisemnymi. Ocenę pozytywną z kolokwiów, z progami punktowymi, stanowi 50% pozytywnych odpowiedzi.
Ocena końcowa
Ocena ostateczna jest oceną z egzaminu.
Literatura podstawowa
Brągiel, J., Górnicka, B. (2020). Rodzina w kręgu ponowoczesnych przemian i wyzwań niepełnosprawności. Kraków.
Dąbrowski, Z. (2006a). Pedagogika opiekuńcza w zarysie (t. 1). Olsztyn.
Dąbrowski, Z. (2006b). Pedagogika opiekuńcza w zarysie (t. 2). Olsztyn.
Dąbrowski, Z. (2006c). Pedagogika opiekuńcza. W: B. Śliwerski (red.), Pedagogika (t. 3, Subdyscypliny wiedzy pedagogicznej) (s. 253–277). Gdańsk.
Gajewska G. (2020). Współczesne tendencje, problemy oraz wyzwania w opiece i wychowaniu. Teoria, metodyka i praktyka w opinii studentów. Kraków: OW "Impuls".
Gajewska, G. (2009a). Wsparcie dziecka w rozwoju. Konteksty opieki i edukacji. Zielona Góra.
Gajewska, G. (2009b). Pedagogika opiekuńcza. Elementy metodyki. Zielona Góra.
Łobocki, M. (2004). Teoria wychowania w zarysie, Kraków.
Muszyńska, E. (2012). Miejsce opieki we współczesnej pedagogice. Rocznik Lubuski, 38(2), 91-104.
Stelmaszuk, Z.W. (red., 1999). Współczesne kierunki w opiece nad dzieckiem, Warszawa.
Stelmaszuk Z.W., red., Zmiany w systemie opieki nad dziećmi i młodzieżą: perspektywa europejska, Katowice 2001.
Zajdel K., Znaczenie oceniania w przebiegu życia, Zielona Góra 2015.
Analiza stron internetowych, np.: www.unicef.pl (raporty o opiece na świecie), strony ukazujące innowacje w opiece i wychowaniu na świecie i w środowiskach lokalnych, ekspertyzy Rady Europy dotyczące spraw opieki i wychowania dzieci.
Aktualne przepisy prawa regulujące funkcjonowanie systemu opieki i wychowania w Polsce i wybrane w Europie: ustawy, rozporządzenia.
Każdorazowo uaktualniana, ustalana i przekazywana przez prowadzącego zajęcia.
Literatura uzupełniająca
Andrzejewski, M., Jadach, K. (red.) (2018). Prawna ochrona rodziny – skrypt dla studentów pedagogiki i innych nauk społecznych. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Czasopismo: „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze” – numery z ostatnich pięciu lat.
Fengler J., Pomaganie męczy: wypalenie w pracy zawodowej, Gdańsk 2001.
Gajewska G., Teoretyczne podstawy działalności opiekuńczo-wychowawczej, czyli o meandrach naukowych opracowanych w Polsce koncepcji oraz ich umiędzynarodawiania i rozwoju w rozstrzygnięciu odpowiedzi na pytanie: Czy opieka i wsparcie mogą być zadaniem całożyciowym? W: Opieka i wsparcie jako zadanie całożyciowe : Studia z pedagogiki opiekuńczej / pod red. Czesława Kustry, Małgorzaty Fopki-Kowalczyk i Agnieszki Bandury . Toruń 2017
Gajewska, G. G. (2021). Piecza zastępcza w pandemii w percepcji osób zaangażowanych w jej sprawowanie. Horyzonty Wychowania. W druku.
Gajewska G., Transmisja domu w pieczy zastępczej. "Problemy Opiekuńczo - Wychowawcze" 2016, nr 10.
Gajewska G., Rodzinna opieka zastępcza: z perspektywy województwa lubuskiego, Zielona Góra 2009.
Gajewska G., Wybrane elementy ogólnej metodyki współpracy wychowawców, pedagogów, opiekunów z rodziną, [w:] Współpraca z rodzicami: wskazówki, programy, scenariusze spotkań, red. G. Gajewska, J. Gajewska, T. I,, Zielona Góra 2012.
Gajewska G., Edukacja środowiskowa w przestrzeni życiowej dzieci i młodzieży, Toruń 2002.
Gajewska G., Doliński A., Teoretyczno-metodyczne aspekty warsztatu pracy pedagoga: scenariusze zajęć wychowawczych, T.I oraz kolejne tomy serii, 2007.
Gnitecki J., Wprowadzenie do pedagogiki ogólnej, Poznań 2007.
Gorczowska J., Współpraca wielodyscyplinarna jako kluczowy element w pracy z dzieckiem i rodziną – model brytyjski, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze” 2013, 6.
Gruca – Miąsik, U. (2018). Rozumowanie moralne - osoba, rozwój, wychowanie. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, ISBN 978-83-7996-574-8.
Harewska, N. (2016). Szanse i bariery w profesjonalizacji opiekunów zastępczych. Problemy Opiekuńczo – Wychowawcze, 5, 17-24.
Informacja Rady Ministrów o realizacji w roku 2017 Ustawy z dnia 9 czerwca 2011r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Dz. U. z 2018r. poz. 998, z późn. zm.). Dostęp: 5.02.2019: https://www.gov.pl/web/rodzina/informacja-rady-ministrow2017.
Kolankiewicz, M. (2020). Zasady systemu pieczy zastępczej-dylematy praktyki. Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 8, 29-43. DOI: 10.5604/01.3001.0014.4252.
Kolankiewicz, M. (2019). Efekty zmian w systemie pieczy zastępczej w latach 2012-2017. Polityka Społeczna, 46, 2(539), 12-18.
Kozdrowicz E., red., Adopcyjne rodzicielstwo: dylematy, nadzieje, wyzwania, Warszawa 2013.
Kwak A., red., Z opieki zastępczej w dorosłe życie: założenia a rzeczywistość, Warszawa 2006.
Marzec – Holka K. (2012), Powroty dzieci z rodzin zastępczych do placówek opiekuńczo – wychowawczych. Bydgoszcz.
Nowakowska, E. (2018). Wybrane aspekty systemu opieki zastępczej w Niemczech. Problemy Opiekuńczo – Wychowawcze, 572 (7): 35-43; DOI: 10.5604/01.3001.0012.4715.
Przeperski J. (2015). Konferencja Grupy Rodzinnej w teorii i praktyce pracy socjalnej z rodziną. Toruń: Wyd. Edukacyjne „Akapit”.
Raport NIK: Informacja o wynikach kontroli Funkcjonowanie świetlic szkolnych. Nr ewid. 40/2017/P/16/092/LSZ data 13.09.2017: https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/nik-o-funkcjonowaniu-swietlic-szkolnych.html
Racław-Markowska M., red., Pomoc dzieciom i rodzinie w środowisku lokalnym: debata o nowym systemie, Warszawa 2005.
Racław M. (2017). Zinstrumentalizowane rodzicielstwo. Rodziny zastępcze – między usługą a odruchem serca. Perspektywa socjologiczna. Wydawnictwo Edukacyjne AKAPIT, Toruń.
Rurka A., Rola stowarzyszeń i organizacji pozarządowych w realizacji polityki społecznej we Francji, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze” 2009, 10.
Rurka A., Hardy G., Defays Ch. (2013). Proszę nie pomagaj mi! Paradoks pomocy narzuconej. Warszawa: Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich.
Ruszkowska, M. (2020). Funkcjonowanie placówek opiekuńczo – wychowawczych w czasie pandemii. Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 10, 67-75. DOI: 10.5604/01.3001.0014.5974.
Literatura każdorazowo ustalana przez prowadzącego.
Uwagi
Zmodyfikowane przez dr hab. Grażyna Gajewska, prof. UZ (ostatnia modyfikacja: 24-04-2022 09:25)
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Korzystając z niniejszej strony, wyrażasz zgodę na ich używanie. Dowiedz się więcej.