1. SylabUZ
2. Faculty of Social Sciences
3. winter term 2024/2025
4. Logopedia z neurodydaktyką - First-cycle studies leading to Bachelor's degree
5. Funkcjonalny opis języka polskiego

Generate PDF for this page

Funkcjonalny opis języka polskiego - course description

Aim of the course

 - nabycie wiedzy z zakresu struktury języka, podstawowej z  fleksji i składni, szczegółowej  z zakresu współczesnego systemu fonetycznego i fonologicznego oraz słowotwórczego języka polskiego, przydatnej w pracy logopedy i pomocnej w diagnozowaniu i klasyfikowaniu zaburzeń mowy;

- nabycie umiejętności rozpoznawania cech artykulacyjnych i akustycznych głosek, określania przyczyn i rozpoznawania artykulacji niepoprawnej i zaburzonej, zdobycie umiejętności konstruowania poprawnych syntaktycznie komunikatów oraz rozpoznawania i wstępnej weryfikacji zjawisk niezgodnych z systemem morfologicznym i syntaktycznym języka polskiego;

- kształtowanie świadomości o przydatności wiedzy o strukturze języka w pracy logopedy, a szczególnie w rozpoznawaniu  zaburzeń mowy i dobieraniu terapii.

Prerequisites

Save changes

wiedza z gramatyki języka polskiego na poziomie szkoły średniej, pozytywna weryfikacja logopedyczna wymowy.

 

Scope

Wykład

1. Wprowadzenie w systemowe myślenie o języku ze świadomością podziału na podsystemy.

2. Morfem jako najmniejsza jednostka znaczeniowa.

3. Funkcja i typ przekazywanych informacji przez morfem.

4. Jednostki mowy a jednostki języka (pojęcie leksemu, wyrazu).

4. Wybrane zagadnienia z fleksji: budowa konstrukcji fleksyjnej, problem homonimii fleksyjnej, pojęcie synkretyzmu, typologia kategorii gramatycznych.

5. Cechy fleksyjne rzeczownika i czasownika.

6.  Własności akomodacyjne i konotacyjne  leksemów i form wyrazowych.

7. Podstawowe zasady budowy wypowiedzenia (stosunki miedzy składnikami, pojęcie szeregu, związku, rodzaje powiązań syntaktycznych). 

8. Schematy zdaniowe we współczesnej polszczyźnie.

9. Wypowiedzenia złożone. Hipotaksa i parataksa.

10. Typy wypowiedzeń niezdaniowych.

11. Poprawność składniowa (wyrazy funkcyjne, szyk wyrazów w zdaniu, skróty).

12. Cechy składniowe tekstów mówionych.

 

Ćwiczenia

1. Pojęcie fonetyki. Budowa narządów mowy.

2. Charakterystyka artykulacyjna spółgłosek (konsonantyzm).

3. Charakterystyka artykulacyjna samogłosek (wokalizm).

4. Zjawisko koartykulacji. Antycypacja i perseweracja artykulacyjna.

5. Rodzaje upodobnień fonetycznych (ubezdźwięcznienie, udźwięcznienie)

6. Rodzaje upodobnień fonetycznych (udziąsłowienie, palatalizacja, utylnienie, wokalizacja, rozsunięcie artykulacyjne).

7. Upodobnienia a uproszenie grup spółgłoskowych. Transkrypcja fonetyczna tekstu.

8. Zasady ortofoniczne we współczesnej polszczyźnie  (wymowa samogłosek nosowych).

9. Charakterystyka podsystemu fonologicznego: fonem a głoska; cechy dystynktywne i redundantne języka; warianty fonemu: pozycyjne i fakultatywne

10. Pojęcie opozycji fonologicznej i jej typy.

11. Zasady tworzenia nowych wyrazów we współczesnej polszczyźnie. Typy derywacji ze względu na rodzaj formantu: afiksalna, alternacyjna, paradygmatyczna, ujemna, syntaktyczna. Kontaminacja. Uniwerbizacja. Skrótowce i ich typy.;

12. Podstawowe mechanizmy słowotwórcze języka polskiego: słowotwórstwo rzeczownika.

13. Podstawowe mechanizmy słowotwórcze języka polskiego: słowotwórstwo przymiotnika.

14. Podstawowe mechanizmy słowotwórcze języka polskiego: słowotwórstwo czasownika.

Teaching methods

Wykład – opis wyjaśniający, opis klasyfikujący, opis uzasadniający, prezentacja.

Ćwiczenia – opis wyjaśniający, opis klasyfikujący, opis uzasadniający, dyskusja, dyskusja punktowa, klasyczna metoda problemowa, prezentacja.

Learning outcomes and methods of theirs verification

Outcome description	Outcome symbols	Methods of verification	The class form

Assignment conditions

Ćwiczenia – zaliczenie z oceną na podstawie oceny z kolokwium.  

Wykłady – egzamin.

Recommended reading

1. Grzegorczykowa R., Wykłady z polskiej składni, Warszawa 1998.
2. Grzegorczykowa R., Zarys słowotwórstwa polskiego, Warszawa,  różne wydania.
3. Latocha J., Gramatyka polska: składania, Kraków 1996.
4. Markowski A., Nowy słownik poprawnej polszczyzny, Warszawa  2003. 
5. Nagórko A., Zarys gramatyki polskiej, Warszawa 2002.
6. Wróbel H., Gramatyka języka polskiego, Kraków 2001.
7. Zaron Z., Sobotka P. (red), Słowo i wypowiedź. Zbiór zdań do nauki języka polskiego, Warszawa 2010.

Further reading

1. Bańko M. Wykłady z polskiej fleksji, Warszawa 2002.
2. Lorenc A., Transkrypcja mowy zaburzonej [w:] Metodologia badań logopedycznych z perspektywy teorii i praktyki, pod red. S. Milewskiego, Gdańsk 2018, s. 112-143.
3. Łuczyński E., Wiedza o języku polskim dla logopedów, Gdańsk 2015.
4. Łuczyński E., Struktura składniowa języka [w:] Wiedza o języku polskim dla logopedów, Gdańsk 2015,  s. 107-132.
5. Miodunka W., Podstawy leksykologii i leksykografii, Warszawa 1989.
6. Misz H., Studia nad składnią współczesnej polszczyzny pisanej, Toruń 1981.
7. Strutyński J., Gramatyka polska: fonetyka, fonologia, morfologia, Kraków 1996.

Notes

Modified by dr Grzegorz Hryniewicz (last modification: 06-02-2024 13:37)