Na zajęciach będą realizowane dwa cele. Po pierwsze – opis językowych mechanizmów tzw. mowy nienawiści, którą będzie się rozumieć szeroko, tzn. jako wszelkie wypowiedzi lżące, poniżające i dyskryminujące ze względu na płeć, wiek, orientację seksualną, przekonania polityczne, wyznanie, narodowość, rasę, niepełnosprawność. W tym obszarze zajęcia mają uświadomić, że słowna przemoc, tak silnie obecna we współczesnym życiu publicznym, sięga korzeniami głęboko w językowo-kulturową przeszłość. Drugim celem będzie uwrażliwienie studentów na wszelkie przejawy mowy nienawiści oraz uświadomienie pozajęzykowych skutków stosowania agresji werbalnej oraz wagi językowych zachowań etycznych. Badaniem zostaną objęte różnorodne teksty (publicystyka, debaty polityczne, wpisy na forach internetowych, reformacyjna polemika religijna), co pozwoli dotrzeć do przyczyn, funkcji, przejawów i sfer funkcjonowania mowy nienawiści.
Wymagania wstępne
brak
Zakres tematyczny
Etyka słowa.
Nowe granice tabu językowego.
Mowa nienawiści a problem wolności słowa i poprawności politycznej.
Sfery funkcjonowania mowy nienawiści.
Ukryte i jawne formy przemocy werbalnej.
Agonistyczne zachowania językowe (dyskusja, debata, polemika, spór, kłótnia).
Leksykalne i tekstowe środki agresji słownej (wulgaryzmy, inwektywy, etykietki, ironia, kpina, oskarżanie, ośmieszanie, potwarz, groźba, kompromitowanie, stereotypizacja itp.).
Metody kształcenia
wykład konwersacyjny, heureza, dyskusja, praca w grupach, praca z tekstem źródłowym
Efekty uczenia się i metody weryfikacji osiągania efektów uczenia się
Opis efektu
Symbole efektów
Metody weryfikacji
Forma zajęć
Warunki zaliczenia
przygotowanie do zajęć i aktywny w nich udział, dłuższa wypowiedź na forum grupy, projekt multimedialny, zaliczenie sprawdzianu z wiedzy
Literatura podstawowa
Bartmiński J., Stereotypy mieszkają w języku. Studia etnolingwistyczne, Lublin 2009.
Brunatna księga [kolejne wydania].
Cegieła A., Czym jest mowa nienawiści?, „Poradnik Językowy” 2014, z. 1 s. 7-17.
Cegieła A., Słowa i ludzie. Wprowadzenie do etyki słowa, Warszawa 2014.
Dąbrowska A., Eufemizmy w języku polskim, Wrocław 1995.
Etyka międzyludzkiej komunikacji, red. J. Puzynina, Warszawa 1993.
Głowiński M., Retorykanienawiści, [w:] tegoż, Nowomowa i ciągi dalsze. Szkice dawne i nowe, Kraków 2009.
Grochowski M, Słownik polskich przekleństw i wulgaryzmów, Warszawa 1995.
Grzegorczykowa R., Obelga jako akt mowy, „Poradnik Językowy” 1991, z. 5–6, s. 193–200.
Hawrysz M., Formy komunikacji agonistycznej, [w:] eadem, Polemiczna twórczość Marcina Czechowica w perspektywie genologii lingwistycznej, Zielona Góra 2012.
Hawrysz M., Kształtowanie wizerunku religijnego przeciwnika w piśmiennictwie Marcina Czechowica – wątki, strategie, cele, [w:] Zielonogórskie seminaria językoznawcze 2010, red. S. Borawski, M. Hawrysz, Zielona Góra 2011, s. 9-29.
Kamińska-Szmaj I., Agresja językowa w życiu publicznym. Leksykon inwektyw politycznych 1918-2000, Wrocław 2007.
Klemperer V., LTI. Notatnik filologa, Kraków 1983.
Kochan M., „Przyklejanie etykietek”, czyli o negatywnym określaniu przeciwnika, „Język a Kultura” 1994, t. 11, s. 85-89.
Kowalski S., Tulli M., Zamiast procesu. Raport o mowie nienawiści, Warszawa 2003.
Longosz S., Inwektywa chrześcijańska, [w:] Słownik wczesnochrześcijańskiego piśmiennictwa, red. J. M. Szymusiak, M. Starowieyski, Poznań 1971, s. 530-537.
Mosiołek-Kłosińska K., Wulgaryzacja języka w mediach, [w:] Język w mediach masowych, red. J. Bralczyka i K. Mosiołek-Kłosińskiej, Warszawa 2000, s. 75-85.
Ostrowski Ł., Mowa o rasizmie. Pojęcie rasizmu we współczesnej polskiej prasie antyfaszystowskiej i skrajnie nacjonalistycznej, Warszawa 2009.
Paluszak-Bronka A., Czachorowska M., Językowy obraz innowiercy w Kazaniach Piotra Skargi. Wyraz nietolerancji wyznaniowej w XVI w., [w:] Inspiracje chrześcijańskie w kulturze Europy, red. E. Woźniak, Łódź 2000, s. 367-379.
Peisert M., Formy i funkcje agresji werbalnej. Próba typologii, Wrocław 2004.
Przybyszewski S., Rutkowski M., Agresja werbalna w komentarzach internetowych (zarys problematyki), [w:] Nowe zjawiska w języku, tekście i komunikacji, Olsztyn 2006, s. 344-351.
Puzynina J., Pajdzińska A., Etyka słowa, [w:] O zagrożeniach bogactwie polszczyzny. Red. J. Miodek. Wrocław 1996.
Radoń S., Inwektywa w polemice religijnej przełomu XVI/XVII wieku, [w:] idem, Z dziejów polemiki antyariańskiej w Polsce XVI-XVII wieku, Kraków 1993, s. 91-118.
Satkiewicz H., Językowe przejawy agresji w mediach, [w:] Język w mediach masowych, Warszawa 2000.
Wilczek P., Polemiczna wyobraźniaMarcina Łaszcza, [w:] Wyobraźnia epok dawnych: obrazy – tematy – idee, red. J. K. Goliński, Bydgoszcz 2001, s. 167-178.
Literatura uzupełniająca
Baczewski S., Dyskurs nienawiści w Komecie to jest pogróżce Mateusza Bembusa, [w:] Komunikacja i komunikowanie w dawnej Polsce, Lublin 2008.
Błachowicz-Wolny E., Plotka albo poczta pantoflowa jako ulubiona forma komunikacji międzyludzkiej, „Poradnik Językowy” 1995, nr 2, s. 36-41.
Danielewiczowa M., Zdunkiewicz-Jedynak D., Język jako narzędzie budowania i niszczenia wspólnoty, [w:] „Poradnik Językowy” 1996, nr 8, s.8-20.
Dąbrowska A., Słownik eufemizmów polskich, Warszawa 1998.
Engelking A., Kląć na czym świat stoi. według Księgi przysłów i słowników języka polskiego, Przegląd Humanistyczny 1989, nr 7, s. 83-93.
Grybosiowa A., Liberalizacja społecznej oceny wulgaryzmów. Człowiek-dzieło-sacrum, Opole 1998, str.361-369.
Kamińska-Szmaj I., Judzi, zohydza, ze czci odziera. Język propagandy politycznej w prasie 1919-1923, Wrocław 1994.
Kamińska-Szmaj I., Słowa na wolności, Wrocław 2001.
Laskowska E., Miedzy językiem ideologii a językiem agresji, [w:] Reverendissimae Halinae Satkiewicz cum magna aestimatione, Warszawa 2008.
Laskowska E., Wyrażanie dezaprobaty wobec postawy partnera w dyskursie publicznym (na przykładzie telewizyjnego programu „Prosto w oczy), "Przegląd Humanistyczny" 2007, z. 1, s. 47-56.
Mazur J., Rzeszutko M., Słownictwo "NIE" jako przykład agresji i wulgaryzacji języka we współczesnej polszczyźnie, [w:] Słownictwo współczesnej polszczyzny w okresie przemian, red. J. Mazur, Lublin 2000, s. 149-160.
Reszka J., Obmowa, a plotka, donos i oczernienie – rozważania semantyczne, „Język Polski” 1995, nr 2, s. 31-35.
Rzepka W. R., Walczak B., Staropolskie szyderstwa z nazwisk, [w:] V Ogólnopolska Konferencja Onomastyczna. Księga referatów, Poznań 1988.
Staszewska J., Wulgaryzacja przekazu jako wyróżnik języka w komunikacji na forach internetowych, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica” 2010, t. 45, s. 197-208.
Zmiany w publicznych zwyczajach językowych, red. J. Bralczyk, K. Mosiołek-Kłosinska, Warszawa 2001.
Uwagi
Jest to przedmiot opcjonalny, wybierany z oferty przedmiotów do wyboru Instytutu Filologii Polskiej; przedmiot zostanie uruchomiony w zależności od potrzeb i zainteresowania w danym semestrze studiów I stopnia (na podstawie deklaracji studentów/elektronicznego wyboru przedmiotów).
Zmodyfikowane przez dr hab. Magdalena Hawrysz, prof. UZ (ostatnia modyfikacja: 24-09-2016 21:44)
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Korzystając z niniejszej strony, wyrażasz zgodę na ich używanie. Dowiedz się więcej.